عمر کرمی مدیر ضداطلاعات در شرکت امنیت سایبری سیکس‌گیل (Sixgill) در اسرائیل است. او پیش از این پژوهشگر مهمان در انستیتو واشنگتن بوده است و نیز مدیریت کارهای پژوهشی و تحلیلی نیروهای دفاعی اسراییل در حوزه خاورمیانه را بر عهده داشته است.
تحلیل کوتاه
بعد از ماه‌ها سکوت در سخنرانی‌های عمومی درباره مسائل هسته‌ای، رهبر ایران به مذاکره‌کنندگان گوشزد کرد که از دستورالعمل‌های او پیروی کنند ولی از وضعیت مذاکرات در وین صریحا حمایت یا آن را رد نکرد.
امروز در میان گزارش‌های مبنی بر نزدیک شدن گفتگوهای هسته‌ای به مرحله نهایی، علی خامنه‌ای رهبر ایران بعد از ماه‌ها برای اولین بار درباره این مسئلهبهطورعلنیسخنگفت. آخرین بار که او به‌طور مفصل به این موضوع پرداخت جولای ۲۰۲۱ بود که رویکرد حسن روحانی رئیس‌جمهور سابق در قبال مذاکرات را به باد انتقاد گرفت. بعد از آن، او فقط در ماه‌های آگوست و ژانویه اشارات جزئی یا تلویحی به این مسئله کرد. این روندِ علنیسلباولویتازگفتگوهایهستهای در اظهارات دیگر مقامات اصلی رژیم از جمله ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور، هم مشهود بوده است.
سخنرانی امروز به مناسبت سالگرد تظاهرات تبریز علیه شاه، در سال ۱۹۷۸، انجام شد و این مناسبتی است که خامنه‌ای اغلب برای اظهار نظر در امور خارجی و داخلی از آن استفاده می‌کند. سال گذشته، سخنرانی او در سالگرد وقایع تبریز بخشی از یکرشتهسخنرانی بود که استراتژی گفتگوهای بعدی رژیم را تبیین کرد. او با این استدلال که ایران از آمریکا و شرکایش «حرف و وعده خوب» زیاد شنیده که بعدا نقض شده است، خواستار اقدام عملی به عنوان بخشی از هر گونه بازگشت به توافق برجام ۲۰۱۵ شد.
سخنرانی امسال پیش‌درآمدی بود به دیدگاه‌های هسته‌ای او، آمیخته به گفتمانی درباره نحوه حفظ انقلاب اسلامی با گذشت زمان. خامنه‌ای توضیح داد که این هدف نیازمند مجموعه خاصی از الزامات و ابزارهاست، و بر اهمیت هشیاری نسبت به جریان‌ها و نیازهای آینده تاکید کرد. در نگاه او، غفلت از پیش‌بینی این نیازها می‌تواند در آینده مسئله‌ساز شود، و برای تایید حرف‌هایش مثال‌هایی از حوزه‌های مختلف آورد. مثلا، برای اطمینان از اینکه ایران در پانزده تا بیست سال آینده یک جامعه علمی تثبیت‌شده داشته باشد، تعلیم و پرورش دانشمندان و محققان الزامی است. او همین‌طور به نیاز به افزایش نرخ زاد و ولد در همین دوره اشاره کرد، چون در غیر این صورت کشور نهایتا با فقدان قابل توجهی در جمعیت جوان مواجه خواهد شد.
خامنه‌ای در ادامه سراغ پرونده هسته‌ای رفت و تاکید کرد دنیا روز به روز به انرژی هسته‌ای وابسته‌تر می‌شود، و در ایران هم «دیر یا زود به انرژی صلح‌آمیز هسته‌ای نیاز مبرم خواهیم داشت». او گفت اگر امروز ایران به این مسئله فکر نکند، «فردا دیر خواهد بود، دست‌مان خالی خواهد بود». بنا به گفته خامنه‌ای، «دشمن» به شیوه‌ای ظالمانه عمل می‌کند چون قصد دارد در آینده وقتی زمان آن فرا رسید که جمهوری اسلامی به انرژی هسته‌ای نیاز پیدا می‌کند برای کشور مشکلات ایجاد کند. او همین‌طور دشمن را متهم کرد به «ادعاهای بی‌معنا درباره اینکه ایران تا تولید بمب فلان قدر فاصله دارد»، و یک بار دیگر تاکید کرد که این برنامه صلح‌آمیز است.
خامنه‌ای سپس به مذاکره‌کنندگان ایرانی درباره هشیار ماندن و ادامه رعایت دستورالعمل‌های او پیامی تلویحی فرستاد، و گلایه خود را درباره نحوه برخورد با این رهنمودها در سال‌های ۲۰۱۵-۲۰۱۶ تکرار کرد و گفت: «ایراد بنده این بود که نکاتی باید در برجام رعایت می‌شد تا مشکلات بعدی پیش نیاید، و در تذکرات هم مکرر آنها را گفتم، اما بعضی از آن نکات مورد توجه قرار نگرفت و مشکلات بعدی که همه مشاهده می‌کنند پیش آمد.» در بخش دیگری از سخنرانی، او از این ستایش کرد که «برادران خوب و انقلابی ما در زمینه از بین بردن تحریم‌ها و مجاب کردن طرف مقابل مشغول کارند». البته رهبر ایران همین‌طور خنثی کردن تحریم‌ها از طریق «تولید داخلی و تحرک اقتصادی و استفاده از اقتصاد دانش‌بنیان» را به آنها یادآور شد ــ‌که شعارهای معمول او برای افزایش خودکفایی کشور است.
خامنه‌ای در جای دیگری از این سخنرانی ادعای دیرینه خود را تکرار کرد مبنی بر اینکه ایرانی‌هایی که در برابر «استکبار جهانی» ــ یعنی طرف آمریکایی مذاکره ــ دم از تسلیم می‌زنند، به اهداف انقلاب پایبند نیستند. در نگاه او، دشمن سعی در ایجاد شکاف بین مردم و نظام دارد و این کار را با تحمیل فشارهای اقتصادی و انتشار تبلیغات رسانه‌ای فریب‌دهنده علیه نهادهای رژیم از جمله مجلس، شورای نگهبان، سپاه پاسداران، و شخصیت‌های مهم مثل قاسم سلیمانی فرمانده فقید سپاه قدس، انجام می‌دهد. ذکر نام سلیمانی در سخنان خامنه‌ای اشاره‌ای تلویحی است به فایلی صوتی که اخیرا درزکرده و محور آن پرونده‌های فساد در سپاه پاسداران است که در آن مشخصا از سلیمانی نام برده می‌شود. او به جوانان ایران توصیه کرد برای مقابله با این‌گونه دروغ‌ها و نیرنگ‌ها «ببینند دشمن در چه خطی حرکت می‌کند، نقطه مقابل آن را عمل کنند»؛ و دعوت به مقابله با «قدرت‌های استکباری» را تکرار کرد.
مسلما خامنه‌ای در سخرانی خود هیچ چیز تازه‌ای نگفت و هیچ رهنمود قطعی یا خطوط قرمزی برای مذاکره‌کنندگان هسته‌ای ایران مطرح نکرد. ولی با پیش کشیدن این مسئله بعد از ماه‌ها سکوت، احتمالا سعی دارد به جای تکرار صرف تقاضاهای حداکثری به‌طور علنی، پیامی ظریف و سربسته‌تر به تیم وین ارسال کند ــ‌خصوصا برای علی باقری کنی رئیس تیم مذاکره‌کننده ایران. در ابتدای این هفته، علی شمخانی دبیر شورای عالی امنیت ملی در توئیت خود نوشت که آخرین تماس تلفنی او با باقری موید سختی کار مذاکره‌کنندگان ایران برای پیشبرد «دستورالعمل منطقی و قانونی تهران» بوده است. برای ماه‌ها، ایرانباحفظموضعیسختگیرانه اصرار داشت که قبل از پایبندی مجددش به تعهدات برجامی، واشنگتن تمامی تحریم‌ها را رفع کند، رفع تحریم‌ها راستی‌آزمایی شود و تضمین‌هایی برای آینده ارائه دهد. حسین امیر عبداللهیان این موضع را همین دیروز در مصاحبه‌ای با فایننشال تایمز تکرار کرد.
با توجه به این پس‌زمینه، خامنه‌ای احتمالا می‌خواسته بدون آنکه با یک نطق حداکثری دیگر، جریان شکننده مذاکرات در وین را دچار تنش کند، به مذاکره‌کنندگان خود یادآوری کند که انتظار حصول چه نوع توافقی از آنها می‌رود ــ‌یعنی توافقی که از تکرار آنچه در سال ۲۰۱۵ رخ داد جلوگیری کند. پرهیز از یک پیام صریح‌تر همین‌طور ممکن است به او کمک کند تا از جلب توجه زیاد داخلی به توافق هسته‌ای اجتناب کند؛ چون برانگیختن انتظارات عمومی برای بازگشت به برجام شاید در حال حاضر به مصلحت او نباشد.
عمر کرمی پیش از این هموند مهمان در انستیتو واشنگتن بوده است.
