پژوهشگر ارشد انستیتو واشینگتن و کارشناس مسایل دفاعی و امنیتی ایران و منطقه خلیج فارس است. او پیشتر گزارش مفصلی درباره استراتژی جنگ دریایی نامتقارن ایران برای انستیتو نگاشته است.
تحلیل کوتاه
مقامات ایرانی کاملا آگاه اند که بحران پوتین شبیه بحران نقاط ضعف خودشان است و، از این جهت، احتمالا تلاش‌های خود را برای تحکیم رابطه امنیتی دوجانبه و خرید سلاح و تکنولوژی روسی افزایش خواهند داد.
در حالی که یگان‌هایی از گروه واگنر تحت فرماندهی یوگنی پریگوژین در ۲۴ ژوئن به سرعت بزرگراه ام-۴ را به سمت مسکو می‌پیمودند، رسانه‌های ایرانی با نگرانی ماجرا را دنبال می‌کردند و از خود می‌پرسیدند آیا بازیگران خارجی در این حرکت دست دارند؟ آیا پیمانکاران نظامی یاغی می‌توانند به مسکو برسند؟ و آیا حکومت ولادیمیر پوتین از این آبروریزی جان به در خواهد برد؟ رسانه‌های تندرو مثل خبرگزاری تسنیم، که به سپاه پاسداران وابسته است، بلافاصله شورش واگنر را با آنچه «جنگ ترکیبی از سوی توطئه‌گران غربی و ناتو» علیه رژیم ایران میداندتشبیهکردند. تسنیم مدعی شد که تحریک به جنگ داخلی در هر دو کشور صورت می‌گیرد. رسانه‌های وابسته به سپاه سناریوهای مشخصی را برای تقویت این نظریه مطرح کردند، از جمله مطابق یکی از آن‌ها اعضای واگنر گویا فریب «دروغ‌پراکنی رسانه‌های» ناتو را خوردند که آن‌ها را تشویق کردند تا تفنگ‌های‌شان را به سمت دولت خود بگیرند. در واقع، رسانه‌های ایرانی متعددی ابراز نگرانی کردند که این ماجرا عمدتا به نفع اوکراین و غرب خواهد بود.
تندروها همچنین اصلاح‌طلبان داخل ایران و حامیان رسانه‌ای آن‌ها را به جانبداری شتابزده از پریگوژین علیه پوتین متهم کردند. حسین شریعتمداری مدیر مسئول روزنامه کیهان، که از سوی علی خامنه‌ای رهبر ایران به این سمت منصوب شده، انگشت اتهام به سوی اصلاح‌طلبان گرفت و از آن‌ها به خاطر تضعیف رژیم از طریق «حمایت» از حرکت زودمرگ یگان‌های پریگوژین به سمت مسکو به شدت انتقاد کرد. قابل تامل است که او این موضع را به «حمایت» پیشین اصلاح‌طلبان از توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ تشبیه کرد.
به نظر می‌رسید تندروها زنگ خطر را شنیده‌اند. به‌ویژه به این خاطر که روس‌های مسلحی توانستند به سرعت چالشی غافلگیرکننده ترتیب دهند که دولت مرکزی روسیه را با ظاهر شکست‌ناپذیر آن برای مدتی کوتاه هم که شده تهدید کنند؛ احتمال تبانی نیروهای داخلی روسیه با پریگوژین نیز تندروها را نگران کرد. از چشم آن‌ها، مردم و پرسنل نظامی و امنیتی سرخورده ایران ممکن است از این رویداد الهام بگیرند و از تاکتیک‌های مشابه برای جهشی در مبارزه دیرینه با رژیم در تهران استفاده کنند. برای همین، بیشتر رسانه‌های رژیم شورش واگنر را توطئه غرب برای تضعیف پوتین و مهار قدرت نظامی مسکو جلوه دادند و از اینکه پوتین «ماهرانه» این تهدید را خنثی کرد و بدون آسیب از این ماجرا نجات یافت،ابرازخشنودیکردند.
مفسران تندرو در حمایت از پوتین علیه «توطئه‌گران به رهبری غرب» تا جایی پیش رفتند که حتی برخی محافظه‌کاران خواستار رویکردی متوازن‌تر شدند. مثلا علی مطهری نماینده صریح‌اللهجه سابق مجلس از ایرانیانی که «منافع مردم ایران را به منافع روسیه گره می‌زنند»انتقادکرد و خواستار بازگشت به سیاست عدم تعهد انقلابی گذشته شد ــ‌‌که در شعار قدیمی «نه شرقی، نه غربی» منعکس است.
با این همه، این روزها رهبران ایران آشکارا از میل خود به جانبداری از روسیه و چین در یک «نظم جهانی جدید چندقطبی» به زیان آمریکا سخن می‌گویند. آن‌ها همچنین می‌خواهند از سرمایه‌گذاری سیاسی خود در روسیهٔ پوتین بازدهی خوبی کسب کنند؛ یعنی آنچه با فروش پهپادهای انتحاری «شاهد» و مهمات دیگر به مسکو برای استفاده علیه اوکراین شاهد بوده‌ایم. بویژه، تندرو‌های ایرانی خواهان آن اند که روسیه به ارتقای برنامه‌های تسلیحاتی ایران کمک کند و ناوگان جنگنده پیشرفته سو-۳۵ را که وعده داده تحویل دهد.
بنابرین، چندان غیرمنتظره نبود که یک روز بعد از «حرکت اعتراضی» نیروهای واگنر به سوی مسکو، ابراهیم رییسی رئیس جمهور و حسین امیرعبداللهیان وزیر خارجه با همتایان روسی خود تلفنی صحبت کردند و در بحبوحه خطر شورش داخلی، حمایت تهران را از «حاکمیت ملی روسیه» بیان داشتند. همزمان، سرلشکر محمد باقری فرمانده ستاد کل نیروهای مسلح در ۲۸ ژوئن با وزیر دفاع روسیه سرگئی شویگو تماس گرفت تا حمایت خود را نشان دهد، از اوضاع در روسیه اطمینان حاصل کند، و او را به تهران دعوت کند ــ‌گرچه این دیدار ممکن است به این زودی اتفاق نیفتد.
در درازمدت، این رویداد بی‌شک به تهران یادآوری خواهد کرد که باید قدر داشتن یک متحد خارجی نیرومند مثل روسیه را بداند. مقامات ایرانی احتمالا درخواست‌های خود را برای تسلیحات و تکنولوژی‌های وعده داده شده روسیه افزایش خواهند داد. سردار احمد رضا رادان، فرمانده کل نیروی انتظامی، پیشتر برای دیداری نادر از مسکو برای بحث درباره همکاری امنیتی دوجانبه عازم مسکو شده بود. در ۲۸ ژوئن، او و ویکتور زولوتوف فرمانده بانفوذ گارد ملی روسیه (روس‌گواردیا) درباره همکاری در زمینه «سلاح و مهمات، مبارزه با تروریسم، مبارزه با قاچاق مواد مخدر، و عوامل بی‌ثبات کننده امنیت»گفتگوکردند. قابل تامل است که روس‌گواردیا در سال ۲۰۱۶ برای هدف روشن سرکوب اعتراضات خیابانی فزاینده روسیه تشکیل شد، بنابرین ملاقات رادان و زولوتوف نشانه دیگری است از اینکه دو رژیم در تلاش برای تقویت بقای دوجانبه خود بیشتر به هم نزدیک خواهند شد؛ یک ستون‌نویس کیهاندر ۲۷ ژوئننوشت: «ضربه‌ای که تو را از پا در نیاورد، قوی‌ترت می‌کند.»
