سپاه پاسداران را از فهرست سازمان‌های تروریستی خارجی حذف نکنید

از قرار معلوم دولت بایدن در تلاش برای به فرجام رساندن مذاکرات هسته‌ای، پذیرش تقاضای ایران برای خارج کردن سپاه پاسداران از فهرست سازمان‌های تروریستی وزارت خارجه آمریکا (موسوم به اف.تی.او) را بررسی می‌کند. در عوض، ایران ظاهرا باید «تعهد علنی خود … به کاهش تنش در منطقه» را نشان دهد.

حذف برچسب سازمان تروریستی به معنای خروج کامل سپاه از همه فهرست‌های مشابه نیست ‌ــ‌این سازمان در چند فهرست دیگر تحریم‌های آمریکا هم حضور دارد؛ از جمله به خاطر نقض حقوق بشر، فعالیت‌های مربوط به اشاعه تسلیحات هسته‌ای، و فعالیت‌های تروریستی. چنانکه به این معنا هم نیست که آمریکا دیگر سپاه پاسداران را یک سازمان تروریستی محسوب نمی‌کند؛ ‌این گروه در یک فهرست تروریستی جداگانه دولت آمریکا باقی خواهد ماند. این بحث بیشتر به ارسال پیام به شرکای آمریکا در خاورمیانه و حمایت از آن‌ها برمی‌گردد، چون بسیاری از آن‌ها نگران اند که حذف سپاه از فهرست اف.تی.او تاثیر اقدامات اخیر آمریکا در منطقه را وخیم‌تر خواهد کرد.

زنجیره‌ای از تحریم‌ها

مدت‌ها پیش از آنکه دولت ترامپ به عنوان بخشی از کارزار «فشار حداکثری» خود سپاه را به فهرست اف.تی.او اضافه کند، آمریکا این گروه را به عنوان یک سازمان تروریستی تعریف و تحریم کرده بود. در آن زمان، این تحریم اضافی از لحاظ ارسال پیام (به ایران) اقدام مهمی بود ولی مزایای عملی اندکی داشت چون پیش از آن اقدامات متعددی علیه این سازمان صورت گرفته بود.

سپاه پاسداران اولین بار در اکتبر ۲۰۰۷ از سوی وزارت خزانه‌داری، مطابق اختیارات منع اشاعه سلاح‌های هسته‌ای تحت فرمان اجرایی ۱۳۳۸۲، تحریم شد. این اقدام همین‌طور نیروی قدس سپاه ‌ــ‌هرچند نه تمامی سپاه‌ــ‌ را تحت فرمان اجرایی ۱۳۲۲۴ به عنوان یک گروه تروریستی شناسایی و تحریم کرد. در ژوئن ۲۰۱۱، این وزارتخانه مطابق فرمان اجرایی ۱۳۵۵۳ سپاه پاسداران را به خاطر نقض حقوق بشر تحریم کرد. در اکتبر ۲۰۱۷، تحت فرمان اجرایی ۱۳۲۲۴، سپاه پاسداران به ‌طور کامل به عنوان یک سازمان تروریستی شناسایی و تحریم شد. دو سال بعد وزارت خارجه این گروه را به فهرست سازمان‌های تروریستی خارجی (اف.تی.او) اضافه کرد.

از قرار معلوم، تحریم سال ۲۰۱۹ تنها موردی‌ است که دولت بایدن حذف آن را بررسی می‌کند؛ و همان‌طور که در ادامه توضح داده شده، این تحریم عمدتا نمادین بود.

معنای قرارگرفتن در فهرست سازمان‌های تروریستی خارجی

زدن برچسب سازمان تروریستی خارجی به سپاه پاسداران با قرارگرفتن آن در فهرست اف.تی.او دو اختیار تازه به مواردی که از فهرست‌های پیشین ناشی می‌شد، اضافه می‌کند:

۱. محدودیت‌های مسافرتی برای اعضای سپاه به خاطر عضویت فعلی یا قبلی فرد که یعنی هر کسی که هر زمانی به این گروه پیوند داشته را حالا می‌توان از ورود به آمریکا منع کرد.

۲. جرم‌انگاری حمایت مادی آگاهانه از سپاه پاسداران یا تامین منابع برای آن.

حامیان این تحریم عقیده داشتند که کشورها و شرکت‌ها در معامله با ایران تجدید نظر خواهند کرد، چون سپاه پاسداران عمیقا در اقتصاد ایران ریشه دوانده است. ولی در عمل معلوم نیست که قرارگرفتن در فهرست سازمان‌های تروریستی خارجی واقعا چقدر ریسک تحریم‌های موجود برای معامله با ایران را بیشتر کرده است. علاوه بر تحریم‌های متعدد خزانه‌داری که در بالا اشاره شد، در سال ۲۰۱۰ اتحادیه اروپا معاملات اقتصادی با سپاه پاسداران را ممنوع کرد، و این تحریم‌های آمریکا و اتحادیه اروپا هر دو بعد از اجرای توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ به قوت خود باقی ماند.

افزودن سپاه به فهرست سازمان‌های تروریستی خارجی باعث می‌شود که معامله‌گران اگر آگاهانه با سپاه معامله کنند، به خاطر حمایت مادی از تروریست‌ها، تحت قانون ضدتروریسم و مجازات اعدام موثر (18USC 2339B) در معرض اتهام کیفری اضافی قرار گیرند. ولی نقش این سازمان در اقتصاد ایران بسیار مبهم است، برای همین اثبات مسئولیت «حمایت مادی آگاهانه» خیلی دشوار است. در واقع، وزارت دادگستری در دوره ترامپ یا بایدن هیچ‌گونه کیفرخواستی تحت این اختیار قانونی صادر نکرده است.

مهم‌تر این‌که اشخاص دخیل در این‌گونه فعالیت‌ها، پیش از افزودن سپاه به فهرست اف.تی.او، تحت مسئولیت کیفری قرار داشتند. بر اساس اختیارات خزانه‌داری، هر کسی که آگاهانه از جانب یک سازمانِ تحریم‌شده مثل سپاه پاسداران عمل کند، در قبال نقض تحریم‌ها تحت قانون اختیارات اقتصادی در شرایط اضطراری بین‌المللی (50 USC 1701) مسئول است. تنها تفاوت مهم بین آن قانون و تحریم اف.تی.او این است که اولی فقط شامل فعالیت‌هایی می‌شود که پیوند ارضی کافی با آمریکا دارند، ولی دومی برای فعالیت‌های مرتبط با «حمایت مادی» جنبهٔ برون‌مرزی را هم در نظر می‌گیرد.

چرا سپاه پاسداران باید در فهرست باقی بماند

در تئوری، دلایل حذف سپاه از فهرست سازمان‌های تروریستی خارجی (اف.تی.او) شاید متقاعدکننده به نظر آید: فایده عملی آن در کمک به دولت آمریکا برای برخورد با سپاه اندکی است؛ این سازمان همچنان یک سازمان تروریستی در فهرست‌های وزارت خزانه‌داری خواهد بود؛ و بسیاری از موانع جدی برای معامله با ایران کماکان بر جا می‌ماند. با وجود این‌ها، حذف سپاه پاسداران از فهرست اف.تی.او ایده خوبی نیست.

اول، تهران می‌داند که تحریمِ اف.تی.او عمدتا نمادین است، و برای همین هم برای خارج شدن سپاه از این فهرست فشار می‌آورد. رژیم می‌خواهد وقتی سرمایه‌گذاران را متقاعد می‌کند که واقعا در تروریسم نقشی ندارد و این‌گونه اتهامات فقط پروپاگاندای غربی است، چیزی برای اثبات حرف‌هایش داشته باشد.

دوم، ایران تصریح کرده که مذاکرات هسته‌ای فقط باید بر فعالیت‌های هسته‌ای رژیم متمرکز بماند، نه فعالیتش در تروریسم، توسعه موشکی، نقض حقوق بشر، کمک مالی غیرقانونی، و دیگر فعالیت‌های شرورانه در منطقه. مادامی که این‌گونه است، آمریکا نباید با لغو هیچ‌یک از تحریم‌های مرتبط با تروریسم موافقت کند. اگر ایران می‌خواهد پرونده‌اش در زمینه تحریم‌های تروریستی را باز کند، پس مذاکرات باید گسترده‌تر شود و فعالیت‌های منطقه‌ای‌اش در حمایت از تروریست‌ها را هم شامل شود. در غیر این صورت، خروج زودهنگام از فهرست اف.تی.او می‌تواند کارآیی تحریم‌های غیرهسته‌ای دیگر را کم کند.

سوم، برای حفظ اعتبار قوانین تحریمی آمریکا در دنیا، واشنگتن فقط در پاسخ به تغییری در حمایت ایران از تروریسم باید مجازات‌های مرتبط با تروریسم را کاهش دهد، نه به‌عنوان امتیازی فرعی در رسیدن به توافق هسته‌ای. این یعنی تا وقتی مدرکی دال بر توقف فعالیت‌های تروریستی سپاه پاسداران وجود ندارد، این گروه نباید از فهرست اف.تی.او خارج شود ‌ــحتی نزدیک شدن به توقف این فعالیت‌ها هم به‌هیچ‌وجه با وعده‌های مبهم «تنش‌زدایی» محقق نشده است. حذف این سازمان از فهرست تحریم ‌وقتی هنوز مشغول اقدامات تروریستی گسترده است،‌ می‌تواند این برداشت را ایجاد کند که تحریم‌های آمریکا ابزار تکنوکراتیک برای تغییر رفتار خصمانه نیست، بلکه ابزاری سیاسی است که هر دولتی بنا به تشخیص خود از آن استفاده می‌کند.

مهم‌تر آنکه حذف سپاه از فهرست اف.تی.او مسئله‌ای جدی در ارسال پیام ایجاد خواهد کرد. شرکا و متحدان آمریکا در منطقه خصوصا کشورهای عربی خلیج ‌فارس و اسرائیل شدیدا نگران آن اند که توافق جدید هسته‌ای، ‌در زمانی که تصور می‌شود آمریکا در حال خروج از منطقه است،‌ ایران را توانمندتر می‌کند. به‌خصوص، آن‌ها نگران اند که ایران اگر در اثر لغو تحریم‌ها به وجوه مالی فراوان دست یابد، حمایتش از نیروهای تروریستی نیابتی در منطقه را افزایش خواهد داد و این منجر به بی‌ثباتی بیشتری می‌شود. در زمانی که افسران ارشد سپاه در سفارتخانه‌های ایران در خاورمیانه مشغول کارند و دولت تندرو رئیس‌جمهور ابراهیم رئیسی بر سر کار است، سپاه پاسداران احتمالا به مراتب قدرتمندتر خواهد شد. برای همین، در نگاه متحدان آمریکا زمان کنونی بدترین موقع برای کاهش فشار بر این سازمان و حذف آن از فهرست سازمان‌های تروریستی در وزارت خارجه آمریکا است.

دولت بایدن عاقلانه بر هدف احیا و مدرن‌سازی همکاری‌هایش در دنیا تاکید کرده، اما در حال حاضر روابطش با کشورهای کلیدی خاورمیانه عمدتا به خاطر نگرانی‌های امنیتی منطقه‌ای ناپایدار است. خروج از افغانستان و دیگر اقدامات اخیر این نگرانی را بین رهبران محلی ایجاد کرده که واشنگتن در حال ترک آن‌هاست تا مسائلی از قبیل فعالیت‌های منطقه‌ای شرورانه ایران را خودشان رفع و رجوع کنند. خارج کردن سپاه پاسداران از فهرست اف.تی.او شاید اثر عملی زیادی بر اختیارات ضدتروریستی آمریکا نداشته باشد، ولی می‌تواند به منافع کلی‌تر آمریکا به طور جدی آسیب بزند.

ماتیو لویت هموند برنامه فرومر-وکسلر در انستیتو و مدیر برنامه راینهارد در انستیتو واشنگتن در زمینه ضدتروریسم و اطلاعات است.