عمر کرمی مدیر ضداطلاعات در شرکت امنیت سایبری سیکس‌گیل (Sixgill) در اسرائیل است. او پیش از این پژوهشگر مهمان در انستیتو واشنگتن بوده است و نیز مدیریت کارهای پژوهشی و تحلیلی نیروهای دفاعی اسراییل در حوزه خاورمیانه را بر عهده داشته است.
تحلیل کوتاه
رهبر ایران به رغم مواجه شدن با اعتراضات بی‌سابقه و چالش‌های عمیق دیگر، سخنان نوروزی خوش‌بینانه‌ای ارائه داد و مدعی شد مهار تورم افسارگسیخته به تنهایی بیشتر مشکلات ایران را حل خواهد کرد.
در جریان سخنرانی نوروزی سالانه علی خامنه‌ای رهبر ایران در ۲۱ مارس، لحظه‌ای برجسته وجود داشت و آن زمانی بود که او از حمایت پرزیدنت بایدن از اعتراضات سراسری اخیر در ایران صحبت کرد و جمعیت حاضر فریاد «مرگ بر آمریکا» سر داد. خامنه‌ای که معلوم بود از قطع شدن حرفش ناراحت شده به آن‌ها گفت: «خب بله، مرگ بر آمریکا، ولی اجازه بدهید حرفم را بزنم!» این گفت‌وشنود، فحوای اصلی پیام نوروزی امسال را در خود داشت، یعنی اصرار شدید بر اینکه همه چیز خوب است آن هم در زمانی که رژیم با امواجی از مشکلات داخلی و خارجی دست و پنجه نرم می‌کند. خامنه‌ای بعد از سرکوب مهم‌ترین اعتراضات داخلی از سال ۱۹۷۹ به این سو آن هم بدون وعده هیچ گونه اصلاحاتی، سعی کرد ناآرامی اجتماعی جاری را کم‌اهمیت جلوه دهد و بازگشت به شرایط عادی بعد از بدترین وضعیت همه‌گیری کرونا را به تصویر بکشد.
کشتی در آب‌های آرام‌تر
خامنه‌ای اغلب از بیانات سالانه نوروز برای انتقال افکارش در زمینه‌های داخلی و خارجی استفاده می‌کند، و دو سخنرانی امسال ــ‌سخنرانی ۲۱ مارس و یکپیامنوروزی در روز قبل‌ــ استثنا نبود. برخی سخنرانی‌های نوروزی اخیر منعکس‌کننده شرایط تیره و تار ایران بوده است: مثلا،سخنرانیسال ۲۰۲۰ درست چند هفته بعد از شیوع همه‌گیری کرونا از اتاقی خلوت بیان شد و خامنه‌ای سال قبل از آن را «پرتلاطم» و کشور را یک «کشتی در آب‌های طوفانی» توصیف کرد. سخنرانی‌های ۲۰۲۱ و ۲۰۲۲ او هم به خاطر نگرانی‌های کرونایی، از راه دور انجام شد. اما سخنرانی‌های امسال بازگشت به فضای معمولا شاد این فرصت در شهر مقدس مشهد بود.
نوروز امسال با پیام نوروزی او در ۲۰ مارس شروع شد ــ‌که معمولا سخنانی کوتاه‌تر است که خلاصه‌ای از سال گذشته ارائه می‌دهد، حال و هوای سال جدید را ترسیم می‌کند، و بر مسائل داخلی تمرکز دارد. خامنه‌ای با اشاره به اینکه سال ۱۴۰۱ شمسی «سرشار از حوادث» هم خوب و هم بد بود، تاکید کرد وضعیت کلی ایران رو به بهبود است. او همچنین تاکید کرد که «مهم‌ترین مسئله برای ملت» اقتصاد است، و از مسئولین خواست که زمان بیشتری را برای بهبود معیشت مردم صرف کنند. در واقع، سال قبلسالیبدبرایپولایران بود، و در اواخر فوریه دلار به نرخ تاریخی ۶۰ هزار تومان رسید.
خامنه‌ای از بیانات نوروزی برای رونمایی از شعار سال هم استفاده می‌کند. نُه شعار از ده شعار قبلی بر اقتصاد تمرکز داشته است و شعار امسال هم این مضمون را ادامه داد: «سال مهار تورم و رشد تولید». به این ترتیب، خامنه‌ای تورم را مسئله اصلی کشور معرفی کرد و توضیح داد که افزایش قیمت خوراکی‌ها و نیازهای اساسی فشار فوق‌العاده زیادی بر بخش‌های ضعیف‌تر جامعه وارد می‌کند. روز پیش از پیام او، روزنامه اصلاح‌طلب اعتماد یک داده‌نما (اینفوگرافی) منتشر کرد که افزایش ناگهانی قیمت‌ها را طی سال گذشته نشان می‌داد؛ از جمله ۱۲۵ درصد افزایش برای گوشت، ۲۵۰ درصد برای پیاز، ۸۲ درصد برای تخم مرغ، و ۷۸ درصد برای برنج.
با این حال، خامنه‌ای رویکردی خوش‌بینانه به این مسائل داشت. او با اشاره به اینکه همه کشورها ــ‌از جمله آن‌هایی که اقتصاد قوی و پیشرفته دارند‌ــ چنین مسائلی دارند، تاکید کرد بعضی از آن‌ها «از این نظر در وضع بدتری از ما هستند» و تلویحا به رسوایی‌های بانکی اخیر در آمریکا و اروپا اشاره کرد. خامنه‌ای برای «نجات کشور» از این مشکلات از مسئولین خواست تولید داخلی را افزایش دهند. بنا به نظر او، اگر ایران مشکلات اقتصادی خود را کم کند، بسیاری دیگر از مشکلات «هم حل خواهد شد» ــ‌اشاره‌ای احتمالا به اعتراضات و ناآرامی اجتماعی که از ماه سپتامبر کشور را لرزانده است. در ادامه این لحن امیدوارانه، خامنه‌ای گفت هرچند اهداف او برای سال گذشته به طور کامل محقق نشده است اما کشور توانسته نرخ بیکاری خود را کم کند، در بخش‌های مهم به رشد دست پیدا کند، و «هزاران کارخانه» را دوباره راه‌اندازی کند.
اتحاد مومنان، نگاه به شرق، و دروغ اوکراین
پیام نوروزی خامنه‌ای در ۲۱ مارس هم متضمن همین تبلیغات مثبت بود. درسخنرانیسالقبل، بسیاری از ناظران به تضاد بین ادعای او مبنی بر غلبه بر همه‌گیری و تصمیم‌اش برای ماندن در تهران و اجتناب از شرکت دوباره در مراسم‌های مهم اشاره داشتند. امسال او بالاخره به صحنه بزرگ جمعیت در مشهد برگشت و بدون ماسک در مقابل انبوهی از نمازگزاران در صحن امام رضا همراه با شخصیت‌های برجسته، از جمله پسرش مجتبی و حسین سلامی فرمانده کل سپاه پاسداران، سخنرانی کرد.
رهبر ایران، بی‌اعتنا به ناآرامی مداومی که رژیم او از پاییز گذشته تجربه کرده، گفت که ایران در وضعیت خوبی قرار دارد. او پرسید: «کدام کشور و انقلاب را سراغ دارید که توانسته باشد در مقابل ضربات قدرتمندترین کشورهای دنیا مقاومت کند؟» و سپس به غرب به خاطر «دخالت» در امور داخلی تهران و ایجاد «ایران‌هراسی بی‌سابقه» از طریق رسانه‌ها حمله کرد. از نگاه او، هدف غرب تغییر ماهیت «مردم‌سالاری اسلامی» ایران و تبدیل آن به یک دموکراسی غربی «دروغین» است که از «قدرت‌های استکباری جهانی» پیروی کند. به گفته او، این قدرت‌ها هدف‌شان تضعیف «نقاط قوت» ایران است، که اشاره‌ای بود به آرمان‌های آیت‌الله روح‌الله خمینی رهبر فقید ایران و ولایت فقیه؛ دکترینی که به رهبر ایران اقتدار بخشیده است. اما به گفته او این تلاش‌ها به جای تضعیف ایران ظاهرا تاثیر عکس داشته است: «ملت ایران به همه کسانی که از اغتشاشات اخیر حمایت کردند، سیلی زد.»
خامنه‌ای در ادامه این تحریف آشکار از اعتراضات، از مخاطبان خود خواست اتحادشان را در مقابل «جنگ ترکیبی» آمریکا علیه آنان حفظ کنند، و اجازه ندهند اختلاف‌نظرهای کوچک باعث دوقطبی شدن جامعه و ناامیدی جوانان شود. او گفت که مردم ایران مردم مومنی هستند و حتی آن‌هایی که در ظاهر به «بعضی موضوعات» مذهبی پایبندی کمی دارند، باز هم به «قرآن، خدا، و امامان» ایمان قوی دارند.
خامنه‌ای همین لحن خوش‌بینانه را برای امور خارجی ایران به کار برد. به نظر او، با وجود تلاش دشمن برای انزوای عامدانه تهران، عکس آن اتفاق افتاد. روابط رژیم با اروپا شاید ضعیف شده باشد، ولی رابطه‌اش با خاورمیانه بهبود یافته و روابطش با آسیا «صد درصد محکم‌تر» شده است. تعجب‌آور است که خامنه‌ای اشاره‌ای بهموافقتنامهاخیردولتباعربستانسعودی نکرد، که شاید به دلیل خصومت دیرینه بین ریاض و تهران باشد. در هر صورت، سخنان او منعکس کننده مضمون «نگاه به شرق» بود که در تمام اظهارات مقامات ایرانی در سال گذشته جریان داشت؛ از جمله سرخط‌های تکراری رسانه‌ها با عناوینی چون «غروب غرب‌گرایان» و «طلوع شرق». رئیس‌جمهور ابراهیم رییسی این مضمون را درپیامنوروزی خود تکرار کرد و گفت یکی از ویژگی‌های نظم جدید جهانی، انتقال قدرت به آسیا است و بر موقعیت ژئواستراتژیک جایگزین‌ناپذیر ایران در این نظم جدید تاکید کرد.
همسویی با شرق وقتی هم که خامنه‌ای از جنگ اوکراین سخن گفت، مشهود بود. در پیام نوروزی سال قبل ــ‌که چند هفته بعد از تهاجم روسیه بود‌ــ خامنه‌ای اسمی از مسکو نبرد ولی به‌شدت از غرب به‌خاطر «ریاکاری» فرضی‌اش درباره جنگ انتقاد کرد. ولی از آن زمان تهران بهحمایتشازروسیهشدتبخشیده و پهپادهایی به روسیه داده است که عملیات بمباران کرملین علیه اهداف غیرنظامی اوکراین را تسهیل کرده است. اما با وجود شواهد روشن از این حمایت نظامی، پیام نوروزی خامنه‌ای تاکید می‌کرد که ایران در این جنگ دخیل نیست و، در عوض، واشنگتن را مقصر شروع و طولانی شدن جنگ به خاطر منافع آمریکا معرفی کرد.
در سال ۱۴۰۲ باید منتظر چه بود
گرچه خامنه‌ای از تلاش‌های فرضی واشنگتن برای تضعیف ایران و ناامید کردن مردم آن انتقاد کرد، پیام نوروزی او مشخصا بهمذاکراتهستهایمتوقفشده یاپیشرفتهایاخیر در برنامه هسته‌ای رژیم اشاره‌ای نداشت. در عوض، او ادعای قدیمی خود را تکرار کرد که بهترین راه برای مقابله با تحریم‌های آمریکا نه دیپلماسی که تلاش داخلی و بی‌اثر کردن آن‌هاست. این موضع جای تعجب ندارد چونالانبیشازیکسالاست که رژیم چشم‌انداز بازگشت به توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ را کم‌اهمیت جلوه می‌دهد.
به طور خاص، خامنه‌ای بر نیاز به تداوم کاهش وابستگی کشور به غرب تاکید داشت و به اینکه چطور کشورهای تحریم‌شدهٔ دیگر با شیوه‌هایی مثل «کنار گذاشتن دلار و تجارت با ارزهای محلی» وضعیت خود را را بهبود بخشیده‌اند. او به ایده دیرینه رژیم، «اقتصاد مقاومتی»، هم اشاره کرد و از مسئولان خواست تا در تلاش‌شان برای گسترش تولید داخلی، بر نیروها و منابع داخلی کشور تکیه کنند. از نگاه او، این امر مستلزم اعتمادسازی در بخش خصوصی و تشویق مردم به مشارکت در حوزه اقتصادی و، در نتیجه، بهبود معیشت آن‌ها و تسهیل رشد ملی مداوم و سریع است. از این‌گونه اظهارات می‌توان تصویر روشن‌تری پیدا کرد از اینکه چرا خامنه‌ای واقعا عمیق‌ترین مجموعه مشکلات رژیم طی دهه‌ها را فرصتی برای پیشبرد ماموریت کلی خود برای دورترکردن جمهوری اسلامی از غرب می‌بیند.
عمر کرمی پیش از این هموند مهمان در انستیتو واشنگتن بوده است.
