استقرار اعضای سپاه پاسداران ایران در یمن

فرماندهان و مستشاران نیروی نخبه سپاه پاسداران در خاک یمن حاضر هستند و نقشی مستقیم در حملات شورشیان حوثی علیه آمد و شد تجاری در دریای سرخ ایفا می‌کنند. آن‌گونه که مقامات آمریکایی و خاورمیانه به سمافور گفتند، سپاه پاسداران مربی‌ها و اپراتورهای موشک و پهپاد و نیز پرسنلی که پشتیبانی اطلاعات تاکتیکی به حوثی‌ها ارائه می‌دهند در یمن مستقر کرده است. بنا به گفته این مقامات، سپاه پاسداران به کمک سپاه قدس، نیروی برون‌مرزی خود، انتقال پهپادهای تهاجمی، موشک‌های کروز، و موشک‌های بالستیک برد متوسط را نیز مدیریت می‌کند که در زنجیره‌ای از حملات در دریای سرخ و علیه اهداف اسراییلی در هفته‌های اخیر از آن‌ها استفاده شده است.

حوثی‌ها می‌گویند عملیات‌ نظامی‌شان برای کمک به گروه شبه‌نظامی فلسطینی حماس طراحی شده که سه ماه است درگیر جنگ با اسراییل است. روز دوشنبه پنتاگون گفت که حوثی‌ها به یک کشتی کانتینربر در مالکیت و اداره‌ی آمریکا به نام جیبرالتار ایگل (عقاب جبل‌الطارق) در دریای سرخ حمله کردند اما خسارت چندانی وارد نشد. به گفته فرماندهی مرکزی آمریکا، حوثی‌ها یک موشک بالستیک ضدکشتی دیگر هم به دریای سرخ شلیک کردند، "اما در میان راه از پرواز بازماند و در خاک یمن فرود آمد".

مقامات آمریکا و خاورمیانه گفته‌اند حضور گسترده سپاه پاسداران در داخل یمن با هدایت سرتیپ پاسدار عبدالرضا شهلایی است. شهلایی از فرماندهان سپاه است و پس از آن‌که دولت ترامپ در 20 دی 1398 تلاش کرد او را در حمله‌ای پهپادی در داخل یمن ترور کند به تهران نقل‌مکان کرده است. جامعه اطلاعاتی آمریکا باور دارد که شهلایی در مقام معاون فرمانده نیروی قدس عمیقا در هدایت عملیات‌های تروریستی برون‌مرزی تهران دخالت دارد.

یکی از عملیات‌های زیر نظر او که ناموفق ماند، ترور عادل الجبیر، سفیر وقت عربستان سعودی در آمریکا، در رستورانی در واشنگتن دی.سی در سال 1390 بود. شهلایی که از سوی وزارت خزانه‌داری تحریم شده، همچنین به هدایت حملات سپاه علیه پرسنل نظامی آمریکا در عراق طی دو دهه گذشته کمک کرده است. در سال 1398، وزارت دادگستری ۱۵ میلیون دلار پاداش برای دریافت اطلاعات مربوط به عملیات‌ها و شبکه‌های این فرمانده سپاه تعیین کرد.

ماه گذشته، کاخ سفید برخی اطلاعات مربوط به حمایت ایران از حوثی‌ها از جمله تامین اطلاعات و کمک در هدف‌گیری کشتی‌ها را از طبقه‌بندی خارج کرد. اما این اطلاعات به حضور زمینی سپاه در یمن یا نقش شهلایی در عملیات‌ حوثی‌ها اشاره ندارد.

حضور زمینی سپاه در یمن، همزمان با ادامه جنگ اسراییل و حماس در نوار غزه، و نقش سپاه در حملات مستقیم حوثی‌ها علیه اهداف غربی، می‌تواند خطر رویارویی مستقیم ایران با آمریکا را به دنبال داشته باشد. دولت بایدن تا امروز قصد خود را برای دوری جستن از درگیری نظامی با تهران و پیشگیری از یک آتش‌افروزی منطقه‌ای اعلام کرده است. اما پنتاگون و متحدان ایالات متحده در دو هفته گذشته چند بار به طور مستقیم به اهداف حوثی‌ها در داخل یمن حمله کردند و این احتمال تقویت شده است که در این حملات به پرسنل سپاه نیز ممکن است آسیب برسد.

مقامات آمریکا و خاورمیانه می‌گویند در اوایل دهه 1390، زمانی که جنبش سیاسی و شبه‌نظامی حوثی وارد جنگ با عربستان سعودی و امارات متحده شدند، تهران حمایت نظامی خود از حوثی‌ها را به شکلی چشمگیر افزایش داد. حوثی‌ها هم با وجود آن‌که مانند ایرانی‌ها شیعه‌مذهب هستند و با قدرت‌های سنی منطقه دشمنی دارند، اما پیش از این از حمایت مالی و نظامی ناچیزی برخوردار بودند. امروز حوثی‌ها یک زرادخانه پیشرفته از پهپادهای تهاجمی و موشک‌های کروز و بالستیک دارند که به آن‌ها امکان داده تا کشتیرانی جهانی از مسیر کانال سوئز و تنگه باب‌المندب را به ‌طور جدی مختل کنند و نقاطی دوردست تا بندر ایلات اسراییل را هدف بگیرند.

مقامات نظامی کنونی و پیشین آمریکا می‌گویند ایران حوثی‌ها را به عنصری حیاتی در سیستم ائتلاف منطقه‌ای خود که به "محور مقاومت" معروف شده، تبدیل کرده‌اند. محور مقاومت شامل حماس در اراضی فلسطینی، حزب‌الله در لبنان، و شبه‌نظامیان عراقی و سوری هم می‌شود. این سیستم به ایران امکان می‌دهد تا بسیار دورتر از مرزهایش قدرت‌نمایی نظامی کند و همزمان تا حدی از قابلیت انکار در زمینه دست داشتن در عملیات‌های نظامی و تروریستی بهره‌مند باشد.

ژنرال (بازنشسته) کنت مکنزی، فرمانده پیشین نیروهای ایالات متحده در خاورمیانه، دو هفته پیش در مجمعی درباره بحران دریای سرخ گفت: "ایران فرصت جنگیدن در عملیاتی را دارد که من آن را عملیات دست پنهان می‌نامم؛ با طیفی از نیروهای ایرانی در صحنه، مانند نیروی قدس [در یمن].… پیش از همه، در جنگی بزرگ علیه عربستان سعودی و یمن جنگیدند و حالا کشتیرانی بین‌المللی را در [تنگه] باب‌المندب دچار وقفه می‌کنند، آن هم با هزینه‌ای بسیار کم، واقعا بسیار کم برای ایران."

حالا پرسش این است که آیا این هزینه برای ایران زیاد خواهد شد یا نه. مقامات نظامی و اطلاعاتی کنونی و پیشین آمریکا، برای نگارنده وضعیتی را توصیف کردند که در اساس یک دشمنی خونی بین واشینگتن و سپاه پاسداران است و دهه‌هاست ادامه دارد. شهلایی نقشی محوری در این جنگ پنهانی داشته است.

دولت آمریکا باور دارد سپاه پاسداران بمب‌گذاری‌های انتحاری حزب‌الله برضد اهداف دیپلماتیک و نظامی آمریکایی در لبنان در دهه 1360 را هدایت کرده است. افزون بر این، سپاه پاسداران به تعلیم شبه‌نظامیان شیعه عراقی در استفاده از بمب‌های کنار جاده‌ای متهم است که اصلی‌ترین عامل مرگ نظامیان آمریکایی در عراق بود. همچنین به ادعای دولت آمریکا، شهلایی در 30 دی 1385 یک عملیات سپاه را در شهر کربلا را هدایت کرد که منجر به کشته شدن پنج سرباز آمریکایی شد.

از نگاه تهران

ایران با ابراز حمایت از حملات حوثی‌ها در دریای سرخ مدعی است که اقدامات این گروه بخشی از حمایت "محور مقاومت" از حماس است. ولی تهران هرگونه نقش مستقیم خود را، چه در عملیات‌های حوثی‌ها یا حمله ۱۵ مهر (۷ اکتبر) حماس به اسراییل، انکار کرده است.

علی باقری معاون وزیر خارجه ایران ماه گذشته به رسانه‌های دولتی ایران گفت: "مقاومت [حوثی‌ها] ابزارهای قدرت خود را دارد ...و بر اساس تصمیم‌ها و توانمندی‌های خود عمل می‌کند. اینکه برخی قدرت‌ها مانند آمریکایی‌ها و اسراییلی‌ها از جریان مقاومت ضرباتی متحمل می‌شوند… به هیچ وجه نمی‌تواند واقعیت قدرت مقاومت در منطقه را مورد خدشه‌ قرار دهد."

حوثی‌ها نیز وابستگی به ایران برای اجرای حملات خود را انکار کرده‌اند. یک سخنگوی حوثی ماه گذشته به وال استریت ژورنال گفت: "عجیب است که هر امری چنان به ایران نسبت داده می‌شود که گویی نیرومندترین قدرت دنیاست.… امکانات گردآوری اطلاعات ما در جریان سال‌ها دشمنی علیه ما، کارایی خود را ثابت کرده‌‌اند."

جِی سالامون پژوهشگرهمکار انستیتو واشینگتن و گزارشگربخش امنیت جهانی برای سمافور است. این مقاله ابتدا در وب‌سایت سمافور منتشر شده است.