فعالان مدنی شجاع کشورهای عرب درباره موانع بزرگی صحبت می‌کنند که در مسیر ارتباط با اسرائیلی‌ها و حمایت از عادی‌سازی گسترده‌تر اجتماعی و قانونی با آن روبه‌رو هستند.
در تاریخ دوم اکتبر، انستیتو واشنگتن میزبان یک میزگرد مباحث سیاست‌گذاری به صورت آنلاین بود با حضور اسماعیل سید احمد، سکینه مشیخص، عهدیه احمد السید، محمد الحمادی، و جوزف براودی. احمد، روزنامه‌نگار و فعال مدنی سودانی است که در پروژه گفت‌وگوی ملی برای ارتقای همبستگی در کشورش مشارکت دارد. مشیخص، از مجریان تلویزیون سودان و فعال شناخته‌شده حقوق زنان در حوزه خلیج فارس است. السید، مدیر انجمن روزنامه‌نگاران بحرین است. الحمادی، سردبیر روزنامه اماراتی «الرویه» و رئیس هیات مدیره انجمن روزنامه‌نگاران امارات متحده عربی است. براودی، نویسنده «احیا: سیاست‌گذاری فرهنگی برای همکاری اعراب و اسرائیل» از انتشارات انستیتو واشنگتن در سال ۲۰۱۹ است؛ او برای توضیح درباره کار «شورای عربی برای یکپارچگی منطقه‌ای» به بحث پیوسته است. آنچه در پی می‌آید، خلاصه‌ای است از اظهارات شرکت‌کنندگان.
اسماعیل سید احمد
منطقه خاورمیانه هفتاد و دو سال است که صحنه خشونت و نزاع مداوم بوده است. در حال حاضر، رهبران و مردمان کشورها دریافته‌اند که راه‌حل این جنگ از مسیر گفت‌وگو و ارتباط می‌گذرد.
مسئله صلح با اسرائیل، و صلح به طور کلی، در جامعه سودان موضوعی متداول است. سودان به دنبال یک دوره انزوای ناشی از درگیری داخلی، برای تشکیل دولت ملی خود و همکاری با جامعه جهانی آماده می‌شود. برای اولین بار، مردم این کشور ــو نه فقط اعضای دولت‌ــ از تمایل به صلح با اسرائیل سخن گفته‌اند. مردم سودان، به‌ویژه جوانان، در تلاش هستند تا به خاطر توسعه ملی و همکاری‌های منطقه‌ای، تحریم اسرائیل را لغو کنند. علی‌رغم پیچیدگی وضعیت فعلی سیاسی در سودان، مردم این کشور علاقه‌مند به توسعه مناسبات مدنی و همکاری با اسرائیل هستند.
مطالبات عمومی برای صلح در تشکیل «انجمن دوستی سودان و اسرائیل» نیز قابل مشاهده است. این انجمن، گروه جدیدی است که در مشارکت با «شورای عربی برای یکپارچگی منطقه‌ای» تشکیل شده است. سازمان‌هایی چون شورای عربی برای گردهم آوردن افراد از نژادها، ملیت‌ها و باورهای دینی مختلف فعالیت می‌کنند.
سکینه مشیخص
افرادی که به طور علنی از توافق عادی‌سازی روابط با اسرائیل حمایت می‌کنند، با انواع گوناگونی از دردسرها مواجه شده‌اند. ازجمله متهم به خیانت شده‌اند، هدف طرد اجتماعی قرار گرفته‌اند، در محیط کار با آزار و اذیت مواجه شده‌اند، و در برخی کشورها، حتی به زندان افتاده‌اند.
هرچند عربستان سعودی هنوز به شکل رسمی گامی در جهت مذاکرات صلح با اسرائیل برنداشته، اما در میان مردم عربستان سعودی حمایت فزاینده‌ای از صلح وجود دارد. همزمان، بسیاری از مردم نگران اند که هرچند محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی، بر تعهد خود به سیاست‌های اصلاح‌طلبانه و صلح‌محور تاکید کرده، اما در دولت و موسسات این کشور، کماکان عناصری از مقاومت در برابر صلح به قوت خود باقی است. بنابراین، آنانی که به پتانسیل صلح معتقدند، ممکن است در صورت بیان علنی نظرشان با مخالفت‌های اجتماعی و سیاسی مرعوب شوند.
از این رو، جامعه بین‌الملل باید حامی فرآیند صلح میان مردم باشد. در طول مسیر نیز افراد و نهادهای صلح‌طلب باید حمایت و همبستگی بین‌المللی را در اختیار داشته باشند.
روابط مردم-با-مردم در دو سوی حد و مرزهای ملی برای صلح خاورمیانه نیز اهمیت حیاتی دارد. برقراری یک گفتمان ملی و منطقه‌ای حامی صلح می‌تواند نقش‌آفرینان مدنی و شهروندان را به مشارکت در این روند ترغیب کند.
عهدیه احمد السید
روزنامه‌نگارانی که از توافق‌های عادی‌سازی روابط میان امارات و بحرین با اسرائیل حمایت کرده‌اند، با انواع مختلفی از ارعاب روبه‌رو شده‌اند؛ ازجمله حمله از جانب همکاران خبرنگار و اتحادیه‌های روزنامه‌نگاری در سرتاسر منطقه. برخی روزنامه‌نگاران به دلیل موضعی که در این باره اتخاذ کردند، از سوی سازمان‌های تروریستی هم تهدید شده‌اند.
امنیت این روزنامه‌نگاران مایه نگرانی بسیار است ــآنهایی که به دلیل موضع‌گیری صریح‌شان در حمایت از عادی‌سازی روابط نگران مجازات هستند، نیاز به کمک جامعه بین‌المللی دارند. یک نمونه از همبستگی بین‌المللی مصوبه پیشنهادی سناتورهای آمریکایی کوری بوکر (دموکرات از نیوجرسی)، و راب پورتمن (جمهوری‌‍خواه از اوهایو) در حفاظت از فعالان مدنی در خاورمیانه است که خواستار گزارش‌دهی از موارد مجازات قضایی و فراقضایی دولت‌های عرب می‌شود. به شکل گسترده‌تر، سازمان‌های بین‌المللی نیز باید همکاری فعالان مدنی میان اعراب و اسرائیل را ترغیب کنند و از حکومت‌ها بخواهند تا برای حفاظت از این افراد، در مقابل نفرت‌پراکنی، تهدید، و دیگر روش‌های ارعاب، چارچوب‌های قانونی ایجاد کنند.
محمد الحمادی
مبنای صلح در خاورمیانه چندبعدی است. اکثریت مردم در شکل کلی به صلح منطقه‌ای و جهانی تمایل دارند، اما صلح با کشور اسرائیل مسئله پیچیده‌تری است. افرادی که در جهان عرب ورود به مذاکرات صلح با اسرائیل را ترغیب می‌کنند، طرد می‌شوند و برچسب خیانت می‌خورند و عادی‌سازی روابط با اسرائیل در جامعه عرب همچنان یک ننگ بزرگ به شمار می‌رود. حمایت از فعالان مدنی به اصلاحات قانونی نیاز دارد تا قوانین ضدعادی‌سازی در کشورهای عرب تعدیل شود.
از زمان اعلام توافق عادی‌سازی امارات با اسرائیل، چهره‌های رسانه‌ای منطقه خواستار کنارگذاشته شدن روزنامه‌نگاران اماراتی از «فدراسیون انجمن‌های روزنامه‌نگاران عرب» شده‌اند. امارات متحده عربی اکنون تحت استانداردی دوگانه قرار گرفته است: لبنان مذاکره با مقام‌های اسرائیلی را آغاز کرده است و ترکیه با اسرائیل روابط دیپلماتیک دارد، اما هیچ‌یک از این کشورها تحت فشاری قرار نگرفته‌اند که امارات متحده عربی تحمل می‌کند.
در مورد فلسطینی‌ها، دولت و فعالان مدنی در امارات متحده عربی، ازجمله روزنامه‌نگاران، رویکردی دووجهی داشته‌اند تا ضمن مشارکت در مذاکرات صلح با اسرائیل حقوق فلسطینی‌ها نیز پیش بُرده شود. اسرائیل باید با وفای به عهد خود در تعلیق طرح الحاق سرزمین‌های فلسطینی، به این رویکرد اعتبار بخشد.
در ماه اوت، امارات تصمیم مهمی را مبنی بر لغو قانون تحریم اسرائیل اتخاذ کرد که نام رسمی آن «قانون فدرال شماره ۱۵ مصوب سال ۱۹۷۲» است. اما علی‌رغم این دستاورد، تلاش‌های دولت به‌تنهایی برای دست‌یابی به صلح درازمدت منطقه‌ای کافی نیست. شکست‌ها در برقراری صلح طی چند دهه گذشته، تاکیدی بوده بر این واقعیت که توافق‌های جدید صلح باید حول مناسبات میان مردمِ دو طرف متمرکز شود. با این حال، این مساله همچنان باقی است که این نوع جدید صلح چگونه به دست خواهد آمد.
جوزف براودی
در نوامبر ۲۰۱۹، سی‌ودو فعال مدنی از پانزده کشور عرب «شورای عربی برای یکپارچگی منطقه‌ای» را برای لغو طرد اسرائیل و تبلیغ درباره ایده روابط مردم-با-مردم تشکیل دادند. این شورا به سه دلیل مهم، با موضع دیرپای انزوای متقابل میان اعراب و اسرائیل مخالف است. اول این‌که تحریم اسرائیل، اعراب را از منافع همکاری با اسرائیل در بخش‌های مختلف محروم کرده است. دلیل دوم این‌که تحریم، امکان ساختن پل‌های ارتباطی میان اسرائیلی‌ها و فلسطینی‌ها را از تمامی اعراب در کل منطقه گرفته است. سوم، ابزارهای تحریم یعنی آشوب‌انگیزی و گردن نگرفتن تقصیر، گرچه در آغاز اسرائیل را هدف می‌گرفت، به‌تدریج به زمینه‌ای برای درگیری ویرانگر میان کشورهای عرب تبدیل شد و این جوامع آنان را بیش‌ازپیش دچار چنددستگی کرد. غلبه بر این مشکلات و پیشبرد صلح میان مردم امری چالش‌برانگیز است و مستلزم تلاش‌های بسیار و سازمان‌یافته برای افزایش گفت‌وگو، دیپلماسی، و ظرفیت‌سازی برای فعالان صلح‌طلب است.
*این خلاصه را رنوه الکیخیا تهیه کرده است. مجموعه میزگردهای مباحث سیاست‌گذاری با کمک سخاوتمندانه خانواده فلورنس و رابرت کافمن میسر شده است.
