خنثی کردن کمپین شبه‌نظامیان علیه رهبران مسیحی عراق

در ۱۲ جولای، عبداللطیف رشید، رئیس جمهور عراق، فرمان ۱۴۷ یعنی فرمان اجرایی بغداد مصوب سال ۲۰۱۳ را لغو کرد که بر مبنای آن انتصاب کاردینال لوئیس رافائل ساکو به عنوان سراسقف (بطریق) کلیسای کاتولیک کلدانی «در عراق و جهان» و مسئول «دارایی‌های کلیسا» به رسمیت شناخته شده بود. چنانکه گزارش می‌شود، یک روز بعد، دادگاه منطقه کرخ عراق به دلیل اظهارات رسانه‌ای سراسقف کلیسای کلدانی در مورد رایان الکلدانی احضاریه ای برای او صادر کرد. رایان الکلدانی موسس تیپ ۵۰ نیروهای حشد شعبی عراق (معروف به کتائب بابلیون) است که از سوی آمریکا به خاطر نقض حقوق بشر تحریم شده است. به دنبال این موضوع، سراسقف به صومعه‌ای در اقلیم کردستان عراق مهاجرت کرد که مشابه همان کاری است که رهبران مسیحی عراق در دوران گذشته هنگام تعقیب قضایی مجبور به انجام آن می‌شدند.

الینا رومانوفسکی، سفیر آمریکا در عراق، به سرعت به اقدامات دولت این کشور اعتراض کرد و به همین خاطر از سوی دفتر رئیس جمهور عراق برای محکوم کردن اعتراض‌اش احضار شد. او موضعی شجاعانه در برابر این سوءاستفاده‌های مداوم و قدرت‌طلبانه شبه‌نظامیان مورد حمایت ایران اتخاذ کرده است و لذا به حمایت قوی کاخ سفید، وزارت خارجه و کنگره آمریکا نیاز دارد. نباید اجازه داد الکلدانی به برچسب زدن و تضعیف سراسقف ادامه دهد و خود را به عنوان رهبر مسیحیان عراق معرفی کند؛ نقشی که میلیاردها دلار از اموال مسیحیان را در اختیار او قرار می‌دهد.

کارزاری برای از بین بردن رواداری بین ادیان

فرمان ۱۴۷ بخشی نمادین از سنت دیرینه تساهل بین ادیان در عراق است که ریشه در دوران صدر اسلام دارد و تا دوره امپراتوری عثمانی و عصر جدید ادامه یافته است. در گذشته، خلیفه بغداد فرمانی صادر می‌کرد که به هر بطریق جدید این قدرت موقت را می‌داد که جماعت مسیحی را اداره کند و به او اجازه می‌داد تا بر مسائل مربوط به زندگی شخصی افراد جماعت مطابق با قوانین کلیسا نظارت کند و به عنوان نماینده خلیفه موظف بود که برای بیت‌المال خراج جمع‌آوری کند. احکام مشابهی نیز از طرف خلیفه برای رهبران ادیان و مذاهب دیگر (مثلاً کلیسای کاتولیک سریانی، ایزدی‌ها، مندائیان-صابئین) صادر می‌شد.

لغو این فرمان در ماه جاری با مخالفت طیف‌های مختلف بین‌الادیانی روبرو شد. دفتر آیت‌الله العظمی علی سیستانی، مرجع عالی شیعیان عراق، در ۱۵ جولای با ساکو تماس گرفت و نسبت به نحوه برخوردی که با کاردینال صورت گرفته ابراز «ناراحتی» کرد. همینطور، «انجمن علمای مسلمان اهل سنت» در بغداد نیز مخالفت خود را با این برخورد نشان داد. در ۲۲ جولای، پنج حزب سیاسی کلدانی-سوری-آشوری عراق گام بی‌سابقه‌ای را برای متحد شدن در زیر یک لیست برای انتخابات آتی مجلس برداشتند که تا حدی به خاطر کارزار جاری رایان الکلدانی و اختصاص دادن سهمیه کرسی‌های مسیحیان به افراد مورد نظر او صورت گرفت (پایین‌تر را ببینید).

رایان الکلدانی برای مدتی به دنبال تسلط بر جامعه مسیحی عراق بوده اما مولفه‌های متعددی وجود دارد که نشان می‌دهد او نمی‌تواند مدعی چنین جایگاهی باشد:

پایگاه ساختگی رای‌دهندگان مسیحی. اگرچه الکلدانی چهار کرسی از پنج کرسی سهمیه‌ای مسیحیان در مجلس ملی عراق را در اختیار دارد، جنبش وی به دلیل حمایت جامعه مسیحی این کرسی‌ها را به دست نیاورده است. بر اساس بررسی دقیق نویسندگان این مقاله از داده‌های انتخاباتی سال‌های ۲۰۱۸ و ۲۰۲۱، نامزدهای او هزاران رای از استان‌های شیعه‌نشین به دست آورده‌اند که تنها دارای جوامع کوچک مسیحی هستند؛ چرا که بیشتر مسیحیان در طی دهه‌های گذشته آواره شده‌اند.

الگوی فساد و دو دستگی در رهبران مسیحی. الکلدانی پس از تلاش‌های مکرر سرانجام موفق شد یوحنا پطروس موشه، اسقف اعظم سابق کاتولیک‌های سریانی را متقاعد کند که از مقاومت در برابر طرح‌های کتائب بابلیون برای ایجاد پایگاه قدرت در منطقه حمدانیه دست بردارد. در نتیجه، آخرین هنگ شبه‌نظامیان مسیحی عراق یعنی «یگان‌های محافظ دشت نینوا»، اخیراً تحت لوای پرچم بابلیون قرار گرفت.

طرفداری از منافع ایران و نیروهای نیابتی‌اش. الکلدانی از روایت شبه‌نظامیان مورد حمایت ایران پشتیبانی می‌کند که کاملا بیگانه با جامعه مسیحی عراق است. او از مدت‌ها پیش با افرادی که از طرف آمریکا به عنوان تروریست تعیین‌ شده‌اند، از قاسم سلیمانی و ابومهدی المهندس گرفته تا قیس الخزعلی رهبر فعلی شبه نظامیان عراق، نزدیک بوده است. همچنین، الکلدانی به نیروهای شبه‌نظامی اجازه داده تا علاوه بر خلاف های دیگر صومعه‌های مسیحی در دشت نینوا را غارت کنند.

بنابرین، جای تعجب نیست که الکلدانی و حامیانش به طور کامل از سوی جوامع مسیحی در عراق و در سطح جهان طرد شده اند. در واتیکان، پاپ فرانسیس اجازه نداده است که او و اعضای حلقه او (به عنوان مثال، ایوان فائق جابرو، وزیر مهاجرت و آوارگان) برای مومنان مسیحی خطابه ایراد کنند. و در سال ۲۰۱۷، سراسقف ساکو تاکید کرد که الکلدانی «به هیچ وجه نماینده مسیحیان نیست. هدف اظهارات تاسف‌بار او ایجاد درگیری‌های فرقه‌ای نفرت‌انگیز است».

تصرف وسیع اراضی به دست الکلدانی

هدف نهایی الکلدانی این است که تنها تصمیم‌گیرنده در مورد دارایی‌هایی باشد که مسیحیان عراق، پس از دو دهه آزار و قتل و اجبار به ترک خانه‌های خود، باقی گذاشته اند. در راستای این هدف، او سعی دارد ساکوی هفتادوپنج ساله را بترساند تا به تبعید تن دهد یا کناره گیری کند تا کلدانی بتواند جانشینی برای او انتخاب کند. با تضعیف پایه‌های سیاسی و امنیتی جامعه مسیحی عراق، کلیسا تنها نهاد باقیمانده عراقی است که می‌تواند از منافع آنان دفاع کند.

دارایی‌های مورد بحث در گوشه کنار عراق پراکنده است اما بیشتر آنها در بغداد و نینوا متمرکز است و ارزش کل آن به میلیاردها می‌رسد. از دو میلیون مسیحی که قبل از جنگ ۲۰۰۳ در عراق زندگی می‌کردند، تنها ۵ تا ۶ درصد در کشور باقی مانده‌اند و مصادره غیرقانونی –و همچنان جاری– زمین‌ها و سایر اموال آنها به طور گسترده در گزارش‌های مختلف مستند شده است. حلقه الکلدانی و کتائب بابلیون عامل اصلی جعل اسناد برای تسهیل فروش این اموال در بغداد هستند. و هنگامی که مسیحیان عراقی مقیم خارج کشور سعی دارند تا آنچه را که از آنها دزدیده شده به طور قانونی مطالبه کنند، شبه‌نظامیان عراقی اغلب به تهدید وکلایی می پردازند که به عنوان نماینده آنها عمل می‌کنند.

پیامدهای اقدامات الکلدانی برای سیاست آمریکا

این موضوع فراتر از هدف مهم حفاظت از جان رهبران مسیحی، پیامدهای گسترده‌ دیگری هم برای منافع امنیتی آمریکا در عراق دارد. از این رو واشنگتن باید دست به کار شود و از بغداد نیز بخواهد که اقدام کند. برداشتن گام‌های زیر در کوتاه مدت بسیار مهم است:

پیگیری درخواست از رئیس جمهور رشید برای تجدیدنظر. لغو فرمان ۱۴۷ تنها یک روز پس از دیدار رشید با الکلدانی صورت گرفت. رئیس جمهور رشید دوست قدیمی آمریکا است و از اینکه بشنود که واشنگتن دارد به این باور می‌رسد که او و حزبش -اتحادیه میهنی کردستان- به طرز نگران‌کننده‌ای به سمت ایران و شبه‌نظامیان نیابتی این کشور و ناقضان حقوق بشر آن می‌چرخند، خوشحال نخواهد شد. او آشکارا نگران آسیب رسیدن به شهرت خود است، چنان که قبلا هم وقتی تلاش کرد اهمیت لغو فرمان را اندک جلوه دهد این نگرانی را نشان داد. علاوه بر این، او فرمان‌های مشابه را در حمایت از سایر ادیان و مذاهب لغو نکرده است، و این نشان می‌دهد که این کار اقدام هدفمندی بوده که در آن الکلدانی به رشید گفته انجام دهد؛ در حالی که الکدانی اساساً در محدوده وسیع دولت ملی عراق کسی به حساب نمی‌آید. رشید نمی‌تواند از مسئولیت این عمل شانه خالی کند. واشنگتن باید از او بخواهد که این آسیب را رفع کند. کمک به ساکو برای اینکه سالم به بغداد برگردد و ملاقات با او در اقامتگاهش شروع خوبی خواهد بود، زیرا این امر کمک می‌کند که اذعان دولت عراق به اهمیت مذهبی، ملی و بین المللی بطریق کلدانی تقویت شود.

ممانعت از تقلب در سهمیه کرسی‌های اقلیت در مجلس. آمریکا باید بی سر و صدا رهبران عراقی را تشویق کند تا اطمینان حاصل کنند که قوانین انتخابات شامل یک سهمیه ثابت است و فقط اعضای آن جامعه اقلیت می‌توانند برای کرسی‌های سهمیه‌ای که به آنها اختصاص داده شده رای دهند. به عنوان مثال، مؤسسه اوقاف مسیحی می‌تواند برای جلوگیری از دستکاری در کرسی‌های اختصاصی مسیحیان کارت‌های رای‌گیری ویژه صادر کند. این موضوع پیامدهای ملی گسترده‌تری هم دارد زیرا الکلدانی و شرکای کُرد او احتمالاً تلاش خواهند کرد تا در انتخابات بعدی مجلس کردستان عراق، که در اواخر سال ۲۰۲۳ و اوایل سال ۲۰۲۴ برگزار می‌شود، کرسی‌های سهمیه‌ای مسیحیان را تصاحب کنند و به طور بالقوه تاکتیک‌های مشابهی را در انتخابات فدرال آینده دنبال کنند.

استفاده از اهرم گزارش آزادی مذهبی آمریکا. هنگامی که گزارش سالانه وزارت امور خارجه درباره آزادی مذهبی در جهان در اواخر امسال گردآوری می شود تا در ماه می ۲۰۲۴ منتشر ‌شود، باید این را درنظر بگیرد که آیا دولت عراق به درستی از جامعه مسیحی خود محافظت می‌کند یا خیر. اگر بغداد در این زمینه شکست بخورد، کنگره باید مصوبه کمک‌های خارجی خود را بر این اساس تغییر دهد.

ارتقای پایگاه حقوقی رهبران مذهبی اقلیت. پارلمان عراق باید ترغیب شود که اقتدار رهبران مسیحی را در قانون اساسی فدرال به رسمیت بشناسد تا فرمان‌هایی مثل فرمان ۱۴۷ دیگر نتواند همچون اهرمی بر ضد آنها استفاده شود. وزیر دادگستری می‌تواند سریعا سندهای اوقافی را برای روسای کلیساهای عراق صادر کند و از این طریق به همه اطمینان بخشد که دولت برنامه‌ای برای تصرف زمین‌ها یا اموال متعلق به مسیحیان ندارد.

ترغیب قوه قضایی عراق به انجام تحقیق در پرونده‌های الکلدانی. سراسقف ساکو به وسیله الکلدانی به دادگاه برده می‌شود و قوه قضاییه به سرعت در حال رسیدگی به این پرونده است، اما تلاش‌ برای کشاندن الکلدانی به دادگاه به خاطر افترائات ادعایی او در مورد ساکو به هیچ نتیجه‌ای نرسیده است. این نشان می‌دهد که قوه قضایی و فائق زیدان، رئیس شورای عالی قضایی، در خدمت منافع شبه‌نظامیان است و نه قانون. واشنگتن باید از زیدان بخواهد که به این رویه پایان دهد.

تحقیق درباره گستره شبکه الکلدانی. مسئولان تحریم‌های آمریکا باید نگاه دقیق‌تری به نقش حلقه او در تسهیل سوءاستفاده‌های شبه‌نظامیان بیندازند. کسانی که مستحق بررسی ویژه هستند عبارتند از برادر همسرش نوفل بهاء (که عملیات او را در قرقوش اداره می‌کند) به همراه سه برادر خونی الکلدانی: اسامه (فرمانده کتائب بابلیون)، اسوان (نماینده مجلس)، و سرمد (معاون سابق وزیر مهاجرت).

یعقوب بث ادی کارشناس عراقی در امور امنیتی و شبه نظامیان عراق در ناحیه دشت های نینوا است.

مایکل نایتز، هموند برنستاین در انستیتو واشنگتن و از بنیانگذاران پلتفرم «شبه‌نظامیان زیر ذره‌بین» است.