دیدارهای رهبران خاورمیانه از آمریکا در دولت‌های بایدن، ترامپ، و اوباما

تحلیل کوتاه

همه‌گیری کرونا موجب شد پرزیدنت بایدن در آغاز دوره تصدی خود فرصت‌های کمتری برای میزبانی رهبران منطقه داشته باشد، اما شمار دیدارها و الگوی دعوت‌ها در هر دولت نکات بیشتری درباره اولویت‌های سیاست‌گذاری دولت‌های آمریکا نشان می‌دهد.

پرزیدنت بایدن در جریان نشستی با اسحاق هرتسوگ رئیس‌جمهور اسرائیل در کاخ سفید در ۱۸ جولای، ظاهرا از بنیامین نتانیاهو نخست‌وزیر نیز دعوت کرده تا به آمریکا سفر کند. دفتر نتانیاهو مشخص نکرد این ملاقات چه زمانی و کجا صورت خواهد گرفت و این موجب شد رسانه‌ها گمانه‌زنی کنند که دیدار دو طرف ممکن است در حاشیه جلسه مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک انجام شود. صرف نظر از آنکه این دیدار انجام شود یا نه، بایدن در مقایسه با پیشینیان خود در دو سال و نیم اول ریاست جمهوری‌اش میزبان تعداد بسیار کمتری از رهبران خاورمیانه بوده است:

پرزیدنت بایدن: ۵ ملاقات از زمان تصدی.
پرزیدنت ترامپ: ۲۰ ملاقات از ژانویه ۲۰۱۷ تا جولای ۲۰۱۹.
پرزیدنت اوباما: ۲۱ ملاقات از ژانویه ۲۰۰۹ تا جولای ۲۰۱۱.

حتی دوره دوم اوباما شاهد تعداد بیشتری از این دیدارها بود: ۱۱ دیدار از ژانویه ۲۰۱۲ تا جولای ۲۰۱۴. البته همه‌گیری کرونا یکی از دلایل کاهش دیدارها با رهبران خاورمیانه بوده که سفرها از مناطق دیگر را نیز محدود کرده است ‌ــ‌روی‌هم‌رفته، پرزیدنت بایدن میزبان ۳۶ نشست با رهبران خارجی از سراسر جهان بوده، در مقایسه با ۸۷ مورد در نیمه اول دوره تصدی ترامپ. با وجود این، نگاهی نزدیک‌تر به سابقه هر کدام از دولت‌ها نگرشی جالب توجه از اولویت‌های سیاست‌گذاری آن‌ها به دست می‌دهد.

دولت اوباما (۲۰۱۷-۲۰۰۹)

در مجموع، دو دوره تصدی پرزیدنت اوباما شاهد شرکت او در بیش از ۵۰ نشست با رهبران مختلف خاورمیانه در خاک آمریکا بود. بیشتر این ملاقات‌ها با رهبران اسرائیل، اردن، و ترکیه انجام شد؛ از جمله ۱۲ دیدار با نتانیاهو، ۱۲ دیدار با ملک عبدالله دوم، و پنج دیدار با رجب طیب اردوغان (هم به عنوان نخست‌وزیر و هم رئیس‌جمهور). اوباما همچنین شش دیدار با دو نخست‌وزیر متوالی عراق داشت.

دوره اول اوباما (۲۰۱۲-۲۰۰۹)

حسنی مبارک رئیس‌جمهور مصر: دو دیدار

• ۱۹-۱۷ آگوست ۲۰۰۹: گفتگو درباره روابط دوجانبه و گسترش همکاری‌های اجتماعی و اقتصادی.

• ۱ سپتامبر ۲۰۱۰: مذاکرات صلح خاورمیانه.

نوری المالکی نخست‌وزیر عراق: ۳ دیدار

• ۲۲ جولای ۲۰۰۹: گفتگو درباره نقش آینده آمریکا در عراق.

• ۲۰ اکتبر ۲۰۰۹: گفتگو درباره پیشرفت سریع در عراق، توافق‌های تجاری، و رشد اقتصادی.

• ۱۲ دسامبر ۲۰۱۱: گفتگو درباره روابط دوجانبه، پایان دادن به جنگ عراق، و خروج تدریجی آمریکا.

نتانیاهو نخست‌وزیر اسرائیل: ۸ دیدار

• ۱۸ می ۲۰۰۹: گفتگو درباره اختلافات آمریکا و اسرائیل، راه‌کار دوکشوری (اسرائیل-فلسطین)، و برنامه هسته‌ای ایران.

• ۲۲ سپتامبر ۲۰۰۹: گفتگو در مجمع عمومی سازمان ملل.

• ۹ نوامبر ۲۰۰۹: گفتگو درباره روند صلح، به‌ویژه وضعیت اورشلیم شرقی و شهرک‌های اسرائیلی.

• ۶ جولای ۲۰۱۰: گفتگو درباره اوضاع غزه، برنامه هسته‌ای ایران، و چشم‌انداز صلح.

• ۲-۱ سپتامبر ۲۰۱۰: مذاکرات صلح خاورمیانه.

• ۲۵-۲۰ می ۲۰۱۱: گفتگو درباره اختلافات آمریکا و اسرائیل، راه‌کار دوکشوری، و برنامه هسته‌ای ایران.

• ۲۱ سپتامبر ۲۰۱۱: گفتگو در مجمع عمومی سازمان ملل.

• ۶-۴ مارس ۲۰۱۲: گفتگو درباره موج خیزش‌ها در خاورمیانه و تعهد آمریکا به امنیت اسرائیل.

ملک عبدالله دوم پادشاه اردن: ۵ دیدار

• ۲۱ آوریل ۲۰۰۹: گفتگو درباره روابط دوجانبه، همکاری امنیتی، و چشم‌انداز صلح در منطقه.

• ۱۳-۱۲ آوریل ۲۰۱۰: گفتگوها طی «اجلاس امنیت هسته‌ای».

• ۱ سپتامبر ۲۰۱۰: گفتگوهای صلح خاورمیانه.

• ۱۷ می ۲۰۱۱: گفتگو درباره اوضاع لیبی، چالش‌های داخلی در اردن، و چشم‌انداز صلح اسرائیل و فلسطین.

• ۱۸-۱۷ ژانویه ۲۰۱۲: گفتگو درباره وضعیت اسرائیل-فلسطین و انتقال‌های سیاسی در رهبری منطقه.

صباح الاحمد الصباح امیر کویت: ۱ دیدار

• ۳ آگوست ۲۰۰۹: گفتگو درباره افغانستان، برنامه هسته‌ای ایران، و چشم‌انداز صلح در منطقه.

سعد حریری نخست‌وزیر لبنان: ۲ دیدار

• ۲۴ می ۲۰۱۰: گفتگو درباره همکاری امنیتی، همکاری اقتصادی، و حمایت آمریکا از «دادگاه ویژه برای لبنان».

• ۱۲ ژانویه ۲۰۱۱: گفتگو درباره ثبات داخلی لبنان و تلاش‌های حزب‌الله برای ساقط کردن دولت.

حَمَد بن خلیفه آل ثانی امیر قطر: ۱ دیدار

• ۱۳ آوریل ۲۰۱۱: گفتگو درباره درباره اوضاع لیبی و حمایت قطر از ائتلاف ناتو.

عبدالله بن عبدالعزیز پادشاه عربستان: ۱ دیدار

• ۲۹ ژوئن ۲۰۱۰: گفتگو درباره ابتکار صلح اعراب، برنامه هسته‌ای ایران، و تعهد ریاض به مقابله با افراط‌گرایی خشونت‌آمیز.

اردوغان نخست‌وزیر ترکیه: ۳ دیدار

• ۷ دسامبر ۲۰۰۹: گفتگو درباره روابط دوجانبه، فرصت‌های اقتصادی، و تلاش‌ها برای مقابله با برنامه هسته‌ای ایران.

• ۱۳-۱۲ آوریل ۲۰۱۰: گفتگوها طی اجلاس امنیت هسته‌ای.

• ۲۰ سپتامبر ۲۰۱۱: گفتگو در مجمع عمومی سازمان ملل.

دوره دوم (۲۰۱۷-۲۰۱۳)

عبد الفتاح السیسی رئیس‌جمهور مصر: ۱ دیدار

• ۲۵ سپتامبر ۲۰۱۴: گفتگو در مجمع عمومی سازمان ملل.

مالکی نخست‌وزیر عراق: ۱ دیدار

• ۱ نوامبر ۲۰۱۳: گفتگو در روابط دوجانبه و حمایت نظامی/ضدتروریسم از سوی آمریکا.

حیدر العبادی نخست‌وزیر عراق: ۳ دیدار

• ۲۴ سپتامبر ۲۰۱۴: گفتگو در مجمع عمومی سازمان ملل.

• ۱۴ آوریل ۲۰۱۵: گفتگو درباره ائتلاف بین‌المللی برای شکست داعش و اوضاع عمومی انسانی در عراق.

• ۲۹ سپتامبر ۲۰۱۵: گفتگو در مجمع عمومی سازمان ملل.

نتانیاهو نخست‌وزیر اسرائیل: ۴ دیدار

• ۳۰ سپتامبر ۲۰۱۳: گفتگو درباره مذاکرات بین اسرائیل و تشکیلات فلسطینی، اوضاع سوریه، و برنامه هسته‌ای ایران.

• ۲ مارس ۲۰۱۴: گفتگو درباره همکاری امنیتی، خشونت‌ها در سوریه، و اوضاع سیاسی مصر.

• ۱ اکتبر ۲۰۱۴: گفتگو درباره اوضاع غزه و تلاش‌ها برای مقابله با تهدیدات داعش.

• ۹ نوامبر ۲۰۱۵: گفتگو درباره همکاری امنیتی، اوضاع سوریه، و نحوه برخورد با پیشروی‌های داعش.

ملک عبدالله دوم پادشاه اردن: ۶ دیدار

• ۲۵ آوریل ۲۰۱۳: گفتگو در اوضاع سوریه و هجوم پناهندگان به اردن.

• ۲۳ سپتامبر ۲۰۱۴: گفتگو در مجمع عمومی سازمان ملل.

• ۵ دسامبر ۲۰۱۴: گفتگو درباره افزایش افراط‌گرایی و مشکلات بر سر راه صلح همه‌جانبه بین اسرائیل و فلسطین.

• ۳ فوریه ۲۰۱۵: گفتگو درباره تلاش‌ها برای برخورد با داعش.

• ۲۴ فوریه ۲۰۱۶: گفتگو درباره سوریه، داعش، و تنش‌های فزاینده بین اسرائیل و فلسطین.

• ۳۱ مارس ۲۰۱۶: گفتگو طی اجلاس امنیت هسته‌ای.

الصباح امیر کویت: ۱ دیدار

• ۱۴ می ۲۰۱۵: گفتگو در اجلاس کمپ دیوید با رهبران شورای همکاری خلیج‌فارس درباره مقابله با افراط‌گرایی خشونت‌آمیز.

ملک محمد ششم پادشاه مراکش: ۱ دیدار

• ۲۲ نوامبر ۲۰۱۳: گفتگو درباره همکاری اقتصادی، همکاری ضدتروریسم، و چشم‌انداز صلح خاورمیانه.

محمود عباس رئیس تشکیلات فلسطینی: ۱ دیدار

• ۱۷ مارس ۲۰۱۴: گفتگو درباره روابط دوجانبه و چشم‌انداز صلح همه‌جانبه.

حمد بن خلیفه امیر پیشین قطر: ۱ دیدار

• ۲۳ آوریل ۲۰۱۳: گفتگو درباره مسائل امنیتی، و همچنین مشکلات در روند صلح اسرائیل و فلسطین.

تمیم بن حمد آل ثانی امیر قطر: ۲ دیدار

• ۲۴ فوریه ۲۰۱۵: گفتگو درباره مسائل سیاسی، اجتماعی، و اقتصادی.

• ۱۴ می ۲۰۱۵: گفتگو در اجلاس کمپ دیوید با سران شورای همکاری خلیج‌فارس درباره مقابله با افراط‌گرایی خشونت‌آمیز.

سلمان بن عبدالعزیز پادشاه سعودی: ۱ دیدار

• ۴ سپتامبر ۲۰۱۵: گفتگو درباره توافق هسته‌ای ایران، روابط دوجانبه، و اوضاع یمن.

الباجی قائد السبسی رئیس‌جمهور تونس: ۱ دیدار

• ۲۰ می ۲۰۱۵: گفتگو درباره گسترش همکاری استراتژیک دوجانبه و تحکیم دموکراسی در تونس.

اردوغان: نخست‌وزیر/رئیس‌جمهور ترکیه: ۲ دیدار

• ۱۴ می ۲۰۱۳: گفتگو در مجمع عمومی سازمان ملل.

• ۳۱ مارس ۲۰۱۶: گفتگو طی اجلاس امنیت هسته‌ای.

محمد بن زاید ولیعهد امارات: ۱ دیدار

• ۲۰ آوریل ۲۰۱۵: گفتگو درباره همکاری ضدتروریسم، همکاری در حوزه انرژی، و توافق هسته‌ای ایران.

عبد ربه منصور هادی رئیس‌جمهور یمن: ۱ دیدار

• ۱ آگوست ۲۰۱۳: گفتگو درباره انتقال رهبری سیاسی در یمن.

دولت ترامپ (۲۰۲۱-۲۰۱۷)

پرزیدنت ترامپ در کل دوره تصدی خود، علاوه بر دیدارها در سازمان ملل و جاهای دیگر، بیش از ۲۰ دیدار با ۱۳ تن از رهبران خاورمیانه در کاخ سفید داشت، از جمله ۱۱ تن از رهبران در سال اول تصدی او و پنج تن دیگر در سال دوم. نخست‌وزیر نتانیاهو با پنج سفر از فوریه ۲۰۱۷ تا سپتامبر ۲۰۲۰ پربازدیدترین میهمان منطقه‌ای بود.

سلمان بن حمد آل خلیفه ولیعهد بحرین: ۱ دیدار

• ۱۶ سپتامبر ۲۰۱۹: گفتگو درباره امنیت دریایی، تهدید ایران، ضدتروریسم، و صلح در خاورمیانه.

السیسی رئیس‌جمهور مصر: ۳ دیدار

• ۳ آوریل ۲۰۱۷: گفتگو درباره «تلاش‌ برای تقویت همکاری استراتژیک آمریکا و مصر و آغاز دورانی تازه در رابطه بین دو کشور».

• ۹ آوریل ۲۰۱۹: گفتگو درباره مسائل نظامی، تجاری، و پیشرفت در مقابله با تروریسم.

• ۲۴ سپتامبر ۲۰۱۸: گفتگو درباره مسائل نظامی، تجاری، و پیشرفت در مقابله با تروریسم.

العبادی نخست‌وزیر عراق: ۱ دیدار

• ۲۰ مارس ۲۰۱۷: گفتگو درباره «حمایت آمریکا از مردم عراق در مبارزه مشترک‌مان» علیه داعش.

مصطفی الکاظمی نخست‌وزیر عراق: ۱ دیدار

• ۲۰ آگوست ۲۰۲۰: گفتگو درباره ماموریت نظامی آمریکا در عراق و مسائل امنیتی، انرژی، و اقتصادی.

نتانیاهو نخست‌وزیر اسرائیل: ۵ دیدار

• ۱۵ فوریه ۲۰۱۷: گفتگو درباره همکاری دوجانبه، کمک امنیتی به اسرائیل، و جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح‌های هسته‌ای.

• ۱۸ سپتامبر ۲۰۱۷: گفتگو در مجمع عمومی سازمان ملل درباره نگرانی اسرائیل از توافق هسته‌ای ایران.

• ۲۵ مارس ۲۰۱۹: گفتگو درباره تصمیم آمریکا برای به‌رسمیت شناختن حاکمیت اسرائیل بر بلندی‌های جولان.

• ۲۷ ژانویه ۲۰۲۰: گفتگو درباره طرح صلح خاورمیانه از سوی دولت ترامپ.

• ۱۵ سپتامبر ۲۰۲۰: گفتگو درباره عادی‌سازی روابط کشورهای منطقه با اسرائیل پیش از مراسم امضای پیمان ابراهیم.

ملک عبدالله دوم پادشاه اردن: ۲ دیدار

• ۵ آوریل ۲۰۱۷: گفتگو درباره تقویت حمایت دیرینه آمریکا از اردن، اوضاع سوریه، جنگ علیه داعش، و ابتکار صلح اعراب.

• ۲۵ ژوئن ۲۰۱۸: گفتگو درباره همکاری دوجانبه، تعهد آمریکا به ثبات و امنیت اردن، و مقابله با نفوذ شرورانه ایران در سوریه و کل خاورمیانه.

الصباح امیر کویت: ۲ دیدار

• ۷ سپتامبر ۲۰۱۷: گفتگو درباره تعهد دوجانبه به منافع امنیتی مشترک، کمک‌های حیاتی کویت به ثبات منطقه، و همکاری‌اش در جنگ علیه داعش.

• ۵ سپتامبر ۲۰۱۸: گفتگو درباره روابط دوجانبه، سرمایه‌گذاری، و جنگ علیه داعش.

سعد حریری نخست‌وزیر لبنان: ۱ دیدار

• ۲۵ جولای ۲۰۱۷: گفتگو درباره «نگرانی‌های دوجانبه، از جمله جنگ علیه تروریسم، وضعیت اقتصاد، و پناهندگان».

محمود عباس رئیس تشکیلات فلسطینی: ۲ دیدار

• ۳ می ۲۰۱۷: گفتگو درباره «پیشبرد صلح خاورمیانه و تقویت روابط آمریکا و فلسطین».

• ۲۱ سپتامبر ۲۰۱۷: گفتگو درباره مجمع عمومی سازمان ملل درباره «تلاش در جهت توافق صلح ماندگار بین اسرائیل و فلسطین».

تمیم بن حمد امیر قطر: ۳ دیدار

• ۲۰ سپتامبر ۲۰۱۷: گفتگو درباره «راه‌های ارتقای همکاری دوجانبه و پیشبرد امنیت، ثبات، و رفاه در سراسر خاورمیانه».

• ۱۰ آوریل ۲۰۱۸: گفتگو درباره مبارزه با تروریسم و اختلاف قطر با همسایگانش.

• ۹ جولای ۲۰۱۹: گفتگو درباره تازه‌ترین تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی، ضدتروریسم، روابط اقتصادی، و روابط امنیتی.

محمد بن سلمان ولیعهد عربستان: ۲ دیدار

• ۱۵ مارس ۲۰۱۷: گفتگو درباره «حمایت از همکاری استراتژیک جدی، فراگیر، و ماندگار بر اساس منافع مشترک و تعهد به ثبات و رفاه منطقه خاورمیانه».

• ۲۰ مارس ۲۰۱۸: گفتگو درباره روابط دوجانبه، سرمایه‌گذاری، و توافق هسته‌ای ایران.

اردوغان رئیس‌جمهوری ترکیه: ۲ دیدار

• ۱۶ می ۲۰۱۷: گفتگو درباره جنگ با گروهای تروریستی و تصمیم آمریکا به تسلیح شبه‌نظامیان کُرد.

• ۱۴ نوامبر ۲۰۱۹: گفتگو درباره تعهد به حل مناقشات سیاسی دوجانبه.

محمد بن زاید ولیعهد امارات: ۱ دیدار

• ۱۵ می ۲۰۱۷: گفتگو درباره تعمیق همکاری استراتژیک دوجانبه، همکاری دفاعی، و مقابله با تروریسم، حل مناقشات در یمن و سوریه، و نحوه تعامل با تهدیدهای ایران علیه ثبات منطقه.

دولت بایدن

پرزیدنت بایدن از زمان تصدی دولت تنها چهار بار میزبان رهبران خاورمیانه در کاخ سفید بوده است: ملک عبدالله دوم پادشاه اردن، الکاظمی نخست‌وزیر عراق، نفتالی بنت نخست‌وزیر اسرائیل، و تمیم امیر قطر. در مجموع، دیدارها از این قرار بوده است:

الکاظمی نخست‌وزیر عراق: ۱ دیدار

• ۲۶ جولای ۲۰۲۱: گفتگو درباره «منافع مشترک کلیدی، از جمله از طریق ابتکارات آموزشی، بهداشتی، فرهنگی، انرژی، و اقلیمی». پرزیدنت بایدن همچنین بر میل خود برای تقویت همکاری دوجانبه در مسائل سیاسی، اقتصادی، و امنیتی تاکید کرد، از جمله تلاش‌های مشترک برای اطمینان از «شکست پایدار» داعش.

بنت نخست‌وزیر اسرائیل: ۱ دیدار

• ۲۷ آگوست ۲۰۲۱: گفتگو درباره برنامه هسته‌ای ایران و راه‌های ترویج صلح و رفاه برای اسرائیلی‌ها و فلسطینیان.

ملک عبدالله دوم پادشاه اردن: ۲ دیدار

• ۱۹ جولای ۲۰۲۱: گفتگو درباره بهبود صلح و ثبات در منطقه، مشکلات اقتصادی همه‌گیری کرونا، برنامه پرزیدنت بایدن درمورد زیرساخت‌ها، و برنامه‌های اردن برای یک پروژه آب‌شیرین‌کن.

• ۱۰ می ۲۰۲۲: گفتگو درباره «دوستی نزدیک و همکاری پایدار بین آمریکا و اردن».

تمیم بن حمد امیر قطر: ۱ دیدار

• ۳۱ ژانویه ۲۰۲۲: گفتگو درباره «منافع مشترک دو کشور در ترویج امنیت و رفاه در منطقه خلیج‌فارس و کل خاورمیانه، اطمینان از ثبات تامین انرژی در جهان، حمایت از مردم افغانستان، و تقویت همکاری تجاری و سرمایه‌گذاری».

مقایسه با دیدارها از مناطق دیگر

در دوره پرزیدنت بایدن، بیشترین دیدارهای خارجی از اروپا بوده است، که شامل ۱۲ تن از رهبران این منطقه می‌شود که از سال ۲۰۲۱ به واشنگتن دعوت شدند. در همین دوره او میزبان ۱۰ تن از رهبران آسیا و ۵ تن از رهبران آفریقا بوده است.