چرا حمله‌ای از سوی ایران می‌تواند بحران «روز اول» بایدن باشد

در ۳ ژانویه، رهبران ایران مراسم سوگواری اولین سالگرد کشته‌شدن قاسم سلیمانی سردار سپاه پاسداران و ابومهدی المهندس فرمانده ارشد شبه‌نظامیان عراقی وابسته به ایران را، که با حمله هوایی آمریکا صورت گرفت، برگزار خواهند کرد و ظاهرا جهان نگران احتمال درگیری مسلحانه در خاورمیانه است؛ چرا که هم شبه‌نظامیان عراقی مورد حمایت ایران حملات راکتی به اماکن آمریکایی و بمب‌گذاری‌های کنار جاده‌ای بر سر راه کاروان‌ها را افزایش داده‌اند، و هم آمریکا بمب‌افکن‌های ب-۵۲ را به پرواز درآورده و قوی‌ترین نیروهای تهاجمی نیروی دریایی خود را در خلیج فارس مستقر کرده است.

برخی ناظران گمان می‌کنند که یک برخورد خشن با ایران، آخرین و بی‌ثبات‌کننده‌ترین اقدام پرزیدنت ترامپ در مقام رئیس‌جمهوری باشد. اما برعکس، کاملا ممکن است که انتقام سلیمانی و المهندس اولین بحران دولت بایدن باشد.

شواهد یک برخورد در بعد از ۲۰ ژانویه طی چند هفته گذشته بیشتر و بیشتر شده است. علی خامنه‌ای رهبر ایران در ۱۶ دسامبر هشدار داد که انتقام ایران «در هر زمان و مکانی که ممکن باشد» قطعی است و، ازین‌رو، لزوما در دوره ترامپ که هشدار داد اگر آمریکایی‌ها آسیب ببینند تلافی خواهد کرد، رخ نخواهد داد. در عراق، گروه شبه‌نظامی اصلی مورد حمایت ایران، یعنی کتائب حزب‌الله، در مورد حملات تلافی‌جویانه تا پیش از خروج ترامپ از کاخ سفید هشدار داده است، و حتی از قول محمد الهاشمی، فرستاده دولت عراق به ایران، در روزنامه الاخبار لبنان نقل شده که از تهران تمنا می‌کند تا «وقتی دولت بایدن ریاست‌جمهوری را از ترامپ تحویل نگرفته» آرامش خود را حفظ کند.

ایران شاید از شبه‌نظامیان شریک خود بخواهد تا خروج دولت ترامپ خویشتنداری کنند، اما نه چندان بعد از آن. در محافل داخلی دولت آمریکا که در آن تهدیدات ارزیابی می‌شود، تاریخ ۲۰ ژانویه برای انتقال دولت یک بازه زمانی خطرناک (و نادیده مانده) در افزایش تنش دیده می‌شود. یکی از اولین وظایف جو بایدن می‌تواند پاسخ به حملات مرگبار علیه آمریکایی‌ها در عراق، سوریه یا ناحیه خلیج فارس باشد.

عراق به‌طور سنتی برای روسای جمهور جدید آمریکا چالش‌های زودهنگام ایجاد کرده است: اولین کاربرد نیروی نظامی در دولت بیل کلینتون در عراق بود ‌ــ‌ حملات موشک کروز در ژوئن ۱۹۹۳ که در تلافی اقدامات صدام برای کشتن جورج بوشِ پدر، رئیس‌جمهور اسبق آمریکا، انجام شد. اولین استفادهٔ جورج بوش پسر از نیروی نظامی هم در عراق بود؛ رشته حملات هوایی غافلگیرانه در فوریه ۲۰۰۱ که اولین سفر خارجی‌‌اش (به مکزیک) را مختل کرد.

اولین بحران نظامی یک رئیس‌جمهور جدید می‌تواند زمانی برای تعیین اصول باشد، خصوصا با توجه به این‌که قدرت‌های بزرگ رقیب همانند دولت‌های سرکش، ظرفیت و قاطعیت رهبر جدید را ارزیابی می‌کنند. بایدن باید پیامدهای اقدام و عدم اقدام را بسنجد: بخشی از پایگاه سیاسی می‌خواهد دولت جدید را از قبلی متمایز کند و دست خود را به سوی ایران دراز کند، اما سنت‌گرایان سیاست خارجی بر نمایش قاطعیت، خصوصا در صورت کشته‌شدن شهروندی آمریکایی، تاکید خواهند کرد.

بهترین نتیجه برای همه این است که ایران و نیروهای نیابتی‌اش متوجه شوند که هزینه و خطر حمله به منافع آمریکا تحت رهبری بایدن، به هیچ وجه کمتر از چنین ریسکی در دوره ترامپ نیست. رئیس‌جمهور منتخب باید پیش از ۲۰ ژانویه صراحتا نشان دهد که آماده است در اولین دقیقه از اولین روز، به هرگونه تهدید علیه آمریکایی‌ها قاطعانه پاسخ دهد. در ۲۰ ژانویه، دولت جدید همچنین باید بی‌سروصدا به ایران یادآوری کند که دست دوستی به سویش دراز می‌کند، اما انتقام از ترامپ به مثابه انتقام از آمریکاست و موانع بیشتری بر سر راه کاهش تحریم‌ها ایجاد خواهد کرد.

تیم جدید بایدن برای دسترسی به اطلاعاتی که معمولا طی دوره انتقال ارائه می‌شود به مشکلاتی برخورده است. یکی از اولویت‌های فوری باید مرور گزینه‌های نظامی‌ای باشد که قبلا آماده شده است، تا تیم جدید با آن‌ها آشنا شود و به آن امکان دهد که سریعا چیزهایی را اضافه یا حذف کند. تیم امنیت ملی باتجربه بایدن، خصوصا لوید آستین نامزد تصدی پُست وزارت دفاع و فرمانده سابق نیروهای آمریکایی در خاورمیانه، می‌داند که لحظات پر‌تنشِ پس از یک حمله، زمان مناسبی نیست که طرحی برای جبران مافات آماده کنیم یا دریابیم هیچ طرح نظامی کارآمدی وجود ندارد.

اگر ایران یا شبه‌نظامیان مورد حمایت ایران در عراق به منافع آمریکا در مرحله‌ای حمله کنند که برای ترامپ خیلی دیر باشد که واکنش نشان دهد، یا در ابتدای ریاست‌جمهوری بایدن باشد، میان اقدام بازدارنده سریع و حفظ اعتبار آمریکا از یک طرف، و ارزیابی دقیق حقایق و گزینه‌ها از طرف دیگر تنش به وجود خواهد آمد. اگر حمله چنان سنگین باشد که منجر به کشته‌شدن آمریکایی‌ها شود ‌ــ‌که معمولا به‌خوبی از آن‌ها محافظت می‌شود‌ــ‌ در این صورت احتمالا ایران مجوز آن را صادر کرده، اما دولت جدید می‌تواند تا ثابت شدن این موضوع صبر کند. کلینتون ۷۲ روز صبر کرد تا به استخبارات عراق به‌خاطر نقش آنها در تلاش برای ترور بوش در ۱۹۹۳ ضربه بزند.

اگر مدرکی دال بر نقش ایران یافت شود، آن وقت دولت بایدن ‌ــ‌مثل کلینتون در گذشته، اما ترجیحا سریع‌تر از او‌ــ‌ نباید از انجام اقدام صحیح و ممانعت از حملات آینده علیه آمریکایی‌ها طفره رود. ایران تنها زمانی در حمله به پرسنل آمریکایی تردید خواهد کرد که مطمئن باشد با او برخورد خواهد شد.

آن‌چه آمریکا می‌تواند و باید بلافاصله انجام دهد این است که هزینه حمله به آمریکایی‌ها را یادآوری کند، به شبکه وابسته به ایران ضربه متقابل بزند و گزینه حملات بعدی و گسترده‌تر را حفظ کند. در سال جاری هر وقت حملات راکتی و بمباران علیه نیروهای آمریکا در عراق رخ داده، شبکه مسئول آن حملات طی چند ساعت یا چند روز برای جامعه اطلاعاتی آمریکا کاملا مشخص شده است: ترکیبی از سه گروه پیشتاز شبکه‌های عراقی یعنی ‌کتائب حزب‌الله، عصائب اهل‌الحق و حرکة حزب‌الله النجباء. این گروه‌ها با آنکه در برابر ضربه آسیب‌پذیر هستند، باز هم به آمریکایی‌ها حمله می‌کنند.

شبه‌نظامیان شریک ایران هر روزه تلاش می‌کنند تا انتسابِ حمله به اهداف آمریکایی در عراق را به عاملان آن دشوارتر کنند؛ چنانکه تعداد سردرگم‌کننده‌ای از نام‌های جدید درست کرده‌اند، مثل اصحاب الکهف («یاران غار») و سریة قاصم الجبارین («نابودکننده ستمکاران»). در ۱۳ مارس، این تاکتیک‌ها با موفقیت توانست مانع پیوستن بریتانیا به حمله آمریکا در عراق شود که برای تلافی کشتن دو آمریکایی و یک بریتانیایی به دست این شبه‌نظامیان انجام می‌شد. جت‌های بریتانیایی با باک‌های پُر و مسلح‌شده روی باند پرواز آماده بودند، درحالی که مشاوران حقوقی دولت درباره این‌که واقعا چه کسی مقصر است و باید هدف گرفته شود، بحث می‌کردند. سرانجام دولت ترامپ نتوانست بریتانیایی‌ها را قانع کند که کتائب حزب‌الله هدفِ درست است، و مقامات بریتانیایی به جت‌های خود اجازه پرواز ندادند. دولت بایدن در صورتی توانمندی بازدارندگی آمریکا را تقویت خواهد کرد که به حمله‌کنندگان اجازه ندهد که به این حقه‌بازی‌ها ادامه دهند.

مراسم تحلیف در ۲۰ ژانویه لحظه‌ای پرشور برای بایدن و تیم او خواهد بود، درعین‌حال ممکن است لحظه‌ای باشد که صلابت او آزموده می‌شود. سابقه نشان داده که ایران عزم دولت‌های آمریکا را محک خواهد زد، و می‌تواند در عین‌حال که به یک رئیس‌جمهور آمریکا مشتی حواله می‌کند، با او پشت میز مذاکره هم بنشیند. ایران سخت تلاش می‌کند تا نیروهای نیابتی خود را از انتقام‌گیری منع کند، اما شاید آغاز دولت بایدن را اولین لحظه بی‌خطر برای انتقام‌گیری بداند. بقیه مهاجمان احتمالی در دنیا با دقت تماشا خواهند کرد و یاد خواهند گرفت.

مایکل نایتز هموند برنستاین در انستیتو واشنگتن است. این مقاله نخستین بار در وبسایت پولیتیکو منتشر شده است.