تحریم‌های جدید اتحادیه اروپا؛ تمایل بیشتر برای پاسخگو کردن تهران

اتحادیه اروپا در ۱۴ نوامبر، سومین بسته تحریمی خود علیه رژیم ایران را در سال جاری تصویب کرد. این بزرگترین تحریم اتحادیه اروپا تا به امروز است و شامل تحریم سی و دو نفر از افراد مرتبط با نقض حقوق بشر در ایران و چهار نفر مرتبط با جنگ اوکراین می‌شود و نشان می‌دهد که پایتخت‌های اروپایی هیچ مشکلی با افزایش فشار بر تهران به دلیل تلاش‌های مداوم رژیم برای سرکوب معترضان، توقف مذاکرات هسته‌ای و تهیه اسلحه برای روسیه ندارند.

سرخوردگی اروپا

از ۱۷ اکتبر که اتحادیه اروپا اولین دور تحریم‌های حقوق بشری خود را علیه تهران تصویب کرد، اعتراضات مردم در سرتاسر ایران ادامه یافته و رژیم نیز با تکیه به زور با آنها مقابله کرده است. بر اساس گزارش سازمان غیردولتی حقوق بشر ایران، دست کم ۳۲۶ نفر از جمله ۴۳ کودک در اعتراضات اخیر ایران کشته شده‌اند. مقامات ایران همچنین سعی کرده‌اند با قطع اینترنت و دستگیری حدود ۱۵۰۰۰ نفر از معترضان، این اعتراضات را سرکوب کنند.

به علاوه، رژیم ایران از طریق سیاست طراحی شده خود برای گروگان‌گیری، که اساساً هدف آن اتباع اروپایی است، به‌ دنبال مقابله با واکنش‌ دولت‌های غربی است. در حال حاضر اتباع اتریش، بلژیک، فرانسه، آلمان، ایتالیا، هلند، لهستان و سوئد و نیز چندین شهروند آمریکایی به بهانه‌های واهی تحت بازداشت جمهوری اسلامی هستند. با این حال، این دستگیری‌ها چنانکه پیداست موجب بازداری دولت‌های اروپایی از پیگیری تحریم‌های خود نشده است.

به نظر می‌رسد مقامات اتحادیه اروپا از عدم همکاری ایران در مذاکره برای احیای برجام و اجرای تعهدات پادمانی این کشور هم ناراضی باشند. تلاش تهران این بود که خود را به عنوان طرف راهگشا در هر دو پرونده معرفی کند، نکته‌ای که وزیر خارجه امیرعبداللهیان بعد از تماس تلفنی با جوزپ بورل، نماینده عالی اتحادیه اروپا، در اوایل ماه جاری بر آن تاکید کرد. با این حال، ایران در عمل نتوانست با اتحادیه اروپا در زمینه‌های بسیار همکاری کند و، به این ترتیب، به سرخوردگی در پایتخت‌های اروپایی دامن زده و باعث شده است که به احتمال شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بخواهد در نشست ۱۶ نوامبر خود، رژیم را محکوم کنند.

دولت‌های اروپایی همچنین نگران ‌اند که ایران علاوه بر ارسال پهپادهای رزمی بیشتر برای استفاده علیه اوکراین، شاید موشک‌های بالستیک کوتاه‌برد هم به روسیه بدهد تا به بازسازی زرادخانه سلاح‌های دقیق‌زن کرملین کمک کند. ایران پس از هفته‌ها انکار، سرانجام در ۵ نوامبر اذعان کرد که تعدادی پهپاد در اختیار روسیه قرار داده است اما به دنبال آن ادعا کرد که تحویل این پهبادها مربوط به قبل از حمله روسیه به اوکراین بوده است. وزرای خارجه گروه ۷ علاوه بر نگرانی در مورد ارسال تسلیحات ایران به روسیه، به‌ تازگی حضور مربیان نظامی ایرانی در اوکراین را محکوم کردند.

تازه‌ترین تحریم‌ها

• تحریم‌های حقوق بشری ۱۴ نوامبر اتحادیه اروپا، احمد وحیدی وزیر کشور ایران و افرادی در رده‌های مختلف سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، شبه‌نظامیان بسیج، فرماندهی نیروی انتظامی، ارتش جمهوری اسلامی و پلیس سایبری را هدف قرار داده است. تحریم شدگان عبارتند از:
• فرماندهان محلی و منطقه ای درگیر در جرایم خاصی چون کشتار غیرنظامیان در زاهدان معروف به «جمعه خونین»، حوادث خشونت‌بار در استان کردستان، و قتل دختر نوجوانی که از خواندن آهنگی در حمایت از رژیم خودداری کرد.
• چهار نفر از اعضای گشت ارشاد که مسئول دستگیری مهسا امینی ‌اند؛ دختر جوانی که شکنجه و مرگ او باعث ایجاد جنبش اعتراضی کنونی شد.
• بنیاد تعاون بسیج که به بسیجیان خدمات رفاهی اجتماعی ارائه می کند و در صنایع کلیدی ایران نقش اقتصادی دارد.
• پرس تی.وی، شبکه تلویزیونی دولتی، که احتمالا در حال حاضر فعالیت یا پخش برنامه‌های آن در اروپا با مشکل مواجه است.
• آروان کلاود (ابر آروان)، شرکت فناوری که با رژیم ایران همکاری دارد تا یک شبکه داخلی اینترنتی جداگانه ایرانی (اینترانت) درست کند.

اتحادیه اروپا همچنین تحریم‌هایی را علیه افراد و نهادهایی که در تامین پهپادها برای روسیه نقش دارند اعمال کرده است: حسین سلامی، فرمانده سپاه پاسداران، نیروی هوافضای سپاه پاسداران و فرمانده آن امیرعلی حاجی زاده، و صنایع هوایی قدس. این چهار هدف از این جهت قابل توجه است که هر یک از آنها قبلاً تحت تحریم یک مرجع جداگانه اتحادیه اروپا مرتبط با سلاح‌های کشتار جمعی بوده‌اند؛ یعنی تحریم‌های جدید فعلا هیچ تاثیر اضافی نخواهد داشت. با این حال، تحریم‌های مرتبط با سلاح‌های کشتار جمعی قرار است در اکتبر ۲۰۲۳ تحت شرایط برجام برداشته شود، بنابرین، اعمال تحریم‌های جدید مرتبط با ارسال پهپاد به روسیه ضمانت می‌کند که، در صورت لزوم، برخی تحریم‌ها پس از آن تاریخ نیز باقی بماند. (سلامی با تحریم‌های حقوق بشری نیز مواجه است، بنابرین، برخی از این تقسیم بندی‌ها غیرضروری‌ اند و یک نشانه سیاسی در مورد او به حساب می‌آید.)

به نظر می‌رسد زمان وضع تحریم‌های اتحادیه اروپا با دولت‌های بریتانیا و ایالات متحده دقیقا هماهنگ شده است. لندن همزمان تحریم‌های خود را وضع کرد، در حالی که واشنگتن بعد از چند ساعت بیانیه‌ای در حمایت از این تحریم‌ها منتشر کرد و اوایل امروز نیز تحریم‌های پهپادی آمریکا اعلام شد. این افزایش سرعت اعمال تحریم‌ها نیز قابل توجه است؛ در طی ۹ سال گذشته، اتحادیه اروپا تنها دو بسته تحریمی به خاطر نقض حقوق بشر علیه ایران وضع کرده بود.

با این حال تأثیر نهایی این اقدامات نامعلوم است. شاید مقامات اروپایی با تحریم طیف گسترده‌ای از پرسنل امنیتی ایران -از پلیس گرفته تا سردار- می‌خواهند هشدار دهند که حتی افسران جزء نیز در صورتی که مرتکب هر گونه خشونت شوند، مسئولیت آن را به عهده خواهند داشت. پرسش این است که آیا این تحریم‌ها بر وفاداری هر یک از پرسنل امنیتی رژیم یا محاسبات سیاسی رهبران رژیم تأثیر قابل توجهی خواهد گذاشت؟ چنین چیزی در حال حاضر بعید به نظر می‌رسد.

گام‌های بعدی

در هفته‌ها و ماه‌های آینده اتحادیه اروپا باید با تحمیل هزینه‌های بیشتر بر رژیم ایران، این حرکت را ادامه دهد. در ۱۴ نوامبر، امانوئل مکرون رئیس جمهور فرانسه اعلام کرد که از تشکیل یک هیأت حقیقت یاب بین‌المللی برای بررسی نقض حقوق بشر رژیم ایران در شورای حقوق بشر در ژنو حمایت خواهد کرد؛ پیگیری این اقدام به صورت چند جانبه شروع خوبی خواهد بود. حتی بدون بازگشت تحریم‌های سازمان ملل متحد، اتحادیه اروپا می‌تواند فشار بر بخش انرژی ایران را تشدید کند که منابع حیاتی را برای قوای نظامی این کشور فراهم می‌کند. در نهایت، اتحادیه اروپا می‌تواند محدودیت‌های موجود را تقویت کند و اطلاعات بیشتری را در مورد استفاده ایران از فناوری دوگانه، در برنامه پهپادهای خود، با دیگر طرف‌ها به اشتراک بگذارد.

هنری مور هموند ارشد انستیتو واشنگتن است و لوئی دوژی-گرو هموند میهمان در انستیتو و دیپلمات وزارت خارجه فرانسه در امور اروپا و مسائل خارجی است. دیدگاه مطرح شده در این متن صرفا نظر نویسندگان آن است.