حرکت بحرین به سوی اسرائیل با خطر واکنش داخلی همراه است

بحرین تنها کشور عربی خلیج فارس است که دارای جامعه یهودی بومی است. این جمعیت که زمانی چندین هزار نفر بود، طی سال‌ها به دلیل مهاجرت، به‌ویژه پس از تأسیس کشور اسرائیل، کاهش جدی یافته است. تعداد فعلی این گروه کمتر از چهل نفر است. با این وجود، این گروه یک عضو منصوب‌شده در مجمع ملی دارد و سفیر سابق بحرین در واشنگتن هم از این گروه است.

یهودیان بحرین همواره مراقب بوده‌اند توجه عمومی را به خود جلب نکنند، به حدی که تا سال‌های اخیر مراسم‌های مذهبی را در خانه انجام می‌دادند و نه در ساختمان کنیسه‌ای کوچک که در قسمت قدیمی منامه، پایتخت، واقع است. حامی آنها ملک حمد بن عیسی آل خلیفه بوده است که شخصاً از سیاست گفت‌وگوی میان ادیان و همزیستی مسالمت‌آمیز حمایت کرده و با سایر گروه‌های بین‌الادیانی در سراسر جهان ارتباط دارد. (سلطان به‌خوبی احساس می‌کند که «پیمان ابراهیم» بین امارات متحده عربی و اسرائیل، گرته‌برداری از تلاش‌های خود اوست.)

چنین سیاستی در کنار ارتباط با شخصیت‌های یهودی بین‌المللی، بدین معنی بوده است که ارتباط سیاسی بحرین با اسرائیل صرفا به زمان نیاز داشته باشد. در حدود یک سال گذشته شاهد پیشرفت‌ها و عقب‌نشینی‌هایی بوده‌ایم. امید به حضور یک هیئت اسرائیلی در کنفرانسی تجاری در بحرین، در آوریل ۲۰۱۹، به دلیل هفته‌ها اعتراض عمومی از سوی گروه‌های عرب معترض ناکام ماند. (اسرائیلی‌ها نهایتا شرکت کردند، اما به صورت فردی و مراقب بودند که از جلب توجه اجتناب کنند.) با این حال، در ژوئن ۲۰۱۹ اسرائیلی‌ها توانستند در یک سمینار اقتصادی در بحرین شرکت کنند که ایالات متحده در چارچوب بخشی از طرح صلح خاورمیانه از آن حمایت مالی می‌کرد. علاوه بر آن، مقامات و روزنامه‌نگاران اسرائیلی در کنیسه منامه، که تازه بازسازی شده بود، به نیایش پرداختند.

با توجه به همسایگی بحرین با عربستان سعودی (که با یک بزرگراه به آن ملحق می‌شود) و روابط متشنج آن با ایران (که زمانی ادعا می‌کرد بحرین بدان تعلق دارد)، باز شدن این کشور به روی اسرائیل مخاطره‌آمیزتر از اقدام امارات است. به نظر می‌رسد ریاض که قبلاً نقش ترمز را برای این ارتباط ایفا می‌کرد، اکنون مشوق این تحول شده است. تهران مطمئناً مخالفت خواهد کرد. اعضای جامعه مدنی بحرین، اعم از شیعه و سنی، علیه عادی‌سازی امارات متحده عربی سخن گفته‌اند و بنابراین محتمل است که چنین تصمیمی را نیز تأیید نکنند.

سوال اصلی این است که چقدر ممکن است خصومت ایران، منجر به دور تازه‌ای از اعتراضات خیابانی از سوی جوانان ستیزه‌جوی شیعه (در بحرین) شود. جامعه اهل سنت بیشتر تحت نفوذ خاندان حاکم، یعنی آل خلیفه، قرار دارد؛ برخی از اعضای خاندان در برابر تهدیدهای ایران تندتر برخورد می‌کنند و ممکن است این چرخش دیپلماتیک (به سوی اسرائیل) را زودرس بدانند.

با توجه به حضور قرارگاه ناوگان پنجم نیروی دریایی ایالات متحده در بحرین، نفوذ واشنگتن در این کشور قابل توجه است. این قرارگاه به دلیل منافع اقتصادی‌ای که به ارمغان می‌آورد، از نظر سیاست محلی چالش‌برانگیز نیست. گام دیپلماتیک بحرین گرچه قابل پیش‌بینی بود، اما شجاعانه است. روابط آینده بحرین با اسرائیل باید، حتی بیش از چرخش امارات برای عادی‌سازی روابط با اسرائیل، در مقابل طیفی از خطرات محافظت شود.

*سایمون هندرسون هموند برنامه بیکر و مدیر برنامه برنستاین در انستیتو واشنگتن در زمینه خلیج و سیاست انرژی است.