فشار مقامات آمریکا برای مذاکرات یمن

روز ۳۰ اکتبر، مایک پمپئو وزیر خارجه و جیمز متیس، وزیر دفاع، از طرف‌های درگیر در یمن خواستند تا خصومت‌ها را متوقف کنند و گفت‌وگوهای صلح را در ماه نوامبر آغاز کنند؛ اين تحول می‌تواند نشان از چرخش موضع علنی ایالات متحده در خصوص یمن باشد. اظهارت متیس در جریان یک برنامه زنده آنلاین در انستیتوی صلح ایالات متحده ابراز شد و، ساعاتی بعد، پمپئو نیز یک بیانیه مطبوعاتی رسمی از سوی وزارت خارجه با همین مضمون منتشر کرد.

تا پیش از این، موضع دولت ترامپ بر حمایت محتاطانه از ائتلاف خلیج علیه شورشیان حوثی تحت حمایت ایران متمرکز بود و پمپئو نیز اخیرا در کنگره آمریکا تایید کرد که عربستان سعودی و امارات متحده عربی برای کاهش تلفات غیرنظامیان در این مناقشه تلاش می‌کنند. به طور مشخص، دولت آمریکا سازوکار حمایتی دولت پیشین این کشور از ائتلاف خلیج را ادامه داده که ترکیبی است از سوخت‌رسانی ضمن پرواز، شریک شدن اطلاعات تجسسی مرتبط با هدف‌گیری، و حمایت مشورتی برای کمک به دفاع در برابر حملات موشک‌های بالستیک.

تغییر در مواضع علنی ایالات متحده در پی افشای ماجرای جمال خاشقچی و فشار کنگره برای پایان بخشیدن به جنگ یمن یا تعلیق حمایت ایالات متحده از ائتلاف خلیج به میان آمده است. لیز گرانده، هماهنگ‌کننده امدادرسانی سازمان ملل برای یمن، می‌گوید که این کشور تا پایان سال ممکن است با بدترین قحطی جهان در قرن گذشته مواجه شود؛ و اين به فوريت مساله افزوده است.

مقامات آمریکایی، پیش از اظهارات دیروز، به طور خصوصی از شرکای ائتلاف خواسته بودند قبل از آن‌که ایالات متحده وادار به فراخوان علنی برای ختم جنگ شود، خود به این مناقشه پایان دهند. ایالات متحده به طور مشخص نگران ناتوانی ائتلاف در هدف‌گیری‌ دقیق در همه حملات هوایی است؛ امری که به بروز تلفات سنگین غیرنظامی منجر می‌شود. متیس در اظهاراتش این نگرانی را برجسته کرد و گفت که بیشترین بخش کمک آموزشی ایالات متحده به ائتلاف خلیج، صرف بهبود دقت هدف‌گیری می‌شود تا «مردم بیگناه را نکشند». او همچنین اشاره کرد که نیروی هوایی سلطنتی سعودی با تاخیر در حمله به اهداف، که گاهی لازمه اعمال فرآیندهای بهتر است، مشکلی ندارد. همزمان، متیس تلویحا گفت اعمال استانداردهای بالا و فرآیندهای دقیقی که نیروهای ایالات متحده و ناتو در انجام حملات هوایی تعیین کرده‌اند، ممکن است برای نیروهای نظامی سایر کشورها واقع‌بینانه نباشد و اذعان کرد که دستیابی به این سطح از دقت در هدف‌گیری ده‌ها سال زمان برده است. مهمتر از این بحث آن است ‌که او بر تمایل واشنگتن بر پایان دادن به جنگ تاکید کرد و خاطرنشان ساخت که «جنگ، با وجود بهبود دقت بمب‌ها، باز هم جنگ است».

بیانیه پمپئو نیز خواستار پایان یافتن «حملات موشکی و پهپادی از مناطق تحت کنترل حوثی‌ها» به عربستان سعودی و امارات متحده از یک طرف، و نیز توقف حملات هوایی در «مناطق مسکونی» یمن از طرف دیگر شده است. بیانیه محتاطانه پمپئو اشاره‌ای به حملات حوثی‌ها در داخل یمن و یا حملات هوایی ائتلاف به مناطق غیرمسکونی ندارد. این بیانیه از ایران هم نامی نبرده و با توجه به این‌که تهران با قاچاق تسلیحات به حوثی‌ها آنها را قادر به انجام حملات موشکی ساخته و نگرانی ایالات متحده را در خصوص نقش خود در یمن برانگیخته، از قلم‌ افتادن ایران در این بیانیه به نظر عجیب می‌رسد.  

متیس در اظهارات خود به «عقب‌نشینی» از مرزها نیز اشاره کرد و پمپئو هم «غیرنظامی ساختن مرزها» را به عنوان گامی برای اعتمادسازی پیشنهاد کرد. معلوم نیست که آیا منظور آنها فقط مرز یمن-سعودی است یا شامل مرزهای آبی هم می‌شود. عربستان سعودی و حوثی‌ها در سال ۲۰۱۶، کمیته‌هایی برای کاهش تنش ایجاد کردند تا در خصوص مرز‌های زمینی با هم گفت‌وگو کنند. بر این اساس، این امکان وجود دارد که دو طرف این گفت‌وگوها را از سر گیرند. قبول پیشنهاد دیگر پمپئو –یعنی قرار دادن «تمام تسلیحات بزرگ تحت نظارت بین‌المللی»–  ممکن است دشوارتر باشد، به این دلیل که حوثی‌ها هر گونه پیشنهاد برای خلع سلاح را به مثابه تسلیم تلقی می‌کنند.

در خصوص فراخوان برای مذاکرات صلح در نوامبر، این زمان‌بندی با اظهارات اخیر مارتین گريفیث، نماینده ویژه سازمان ملل، که هفته گذشته در مصاحبه خود با تلویزیون العربیه مصرانه خواستار انجام این مذاکرات در ماه آینده شد، همخوانی دارد. گريفیث اشاره کرد که در میانه ماه نوامبر، به شورای امنیت سازمان ملل گزارش خواهد داد و می‌خواهد تا آن وقت یا مذاکرات آغاز شده باشد و یا زمان آن مشخص شده باشد. او در بیانیه‌ای هم که امروز (۳۱ اکتبر) منتشر کرد، از موضع ایالات متحده استقبال کرده و گفته است که او سه راهکار اعتمادسازی را مطرح و از آنها حمایت خواهد کرد: «ارتقای ظرفیت‌های» بانک مرکزی یمن، مبادله اُسرا، و بازگشایی فرودگاه صنعا. نماینده ویژه سازمان ملل در مصاحبه خود با العربیه گفت که هر سه پیشنهاد مکتوب شده و در دست کار است؛ در واقع، گزارش‌های اخیر دیگر نیز اشاره کرده‌اند که فرآیند مبادله برخی از اسرای رده‌بالا با کمک عمان در جریان است.

اگر حمایت ایالات متحده واقعی باشد و پایدار بماند، گريفیث بخت خوبی برای برگزاری گفت‌وگوهای صلح در ماه آینده دارد. متیس می‌گوید که عربستان سعودی و امارات متحده برای این کار «آماده» هستند، هر چند گزارش‌های مبنی بر افزایش سربازان ائتلاف در حُدیده حاکی از آن است که دو کشور در کوتاه‌مدت برنامه‌های دیگری دارند. و از طرف حوثی‌ها باید گفت این گروه در دور قبلی گفت‌وگوها حاضر نشد و ادعا کرد که هیچ تضمینی برای عبور امن به اعضای آن‌ ارائه نشده است. گريفیث می‌گوید این مسائل اکنون حل شده تا حوثی‌ها دیگر چنین بهانه‌ای نداشته باشند. اگر گفت‌وگوها آغاز شود، به مثابه اولین تلاش واقعی برای پایان دادن به جنگ از زمان ناکامی مذاکرات کویت (در خصوص جنگ یمن) در سال ۲۰۱۶ محسوب خواهد شد. از این‌رو واشنگتن و متحدانش باید هر آن‌چه را لازم است برای استفاده از این فرصت انجام دهند.

*النا دولوزی هموند پژوهشی برنامه برنشتاین درباره سیاست خلیج و انرژی در انستیتو واشنگتن است.
*سرهنگ دوم اوگوست فلوگر، از نیروی هوایی ایالات متحده هموند نظامی انستیتو است.